Het bespreken of een of andere kennis of collega wel of niet homo is, is een bezigheid waarmee mijn moeder en mijn tantes veel tijd kunnen doorbrengen. Als wordt vastgesteld dat een bepaalde lekkere man homo is dan roepen ze ‘What a waste!’ (‘Zonde!’) in koor. Veel andere Engelsen kunnen zich ook met zo’n onderwerp bezighouden. De afgelopen week was ophef over Lord Brown die zijn positie als topman bij BP moest opgeven wegens onthullingen over zijn privé leven; volgens ‘The Independent’ is ‘homofobie’ in het financiële hart van Londen de norm, en net vandaag heb ik in een artikel in ‘The Guardian’ gelezen over de schrijfster Charlotte Mendelsen: ‘Ik ben de nachtmerrie van iedere moeder […] ze denkt dat ze een aardige hetero dochter heeft en dan ineens is het “God in de hemel!”Dan is er afgelopen zaterdag in ‘The Independent’, ook geen boulevardblad, ‘The Pink List: Britain’s top 101 gay men & women’. Het is niet verbazingwekkend dat veel van de homo mannen en vrouwen daar genoteerd veel met theater te maken hebben - daar was ik ‘gewaarschuwd’ voor toen ik als jongen in het theater wilde.Als ik die mensen noem dan is het geen verlenging van een obsessieve nieuwsgierigheid maar eerder om een constatering te onderbouwen. Maar ja, ik heb toch al de lijst van tevoren gelezen dus misschien is er niet zoveel verschil tussen mij en mijn moeder. Maar ik weet inmiddels ook waar ik op geen ‘casting coach’ meer hoef te wachten (Oh, jee, Fiona Shaw! Zonde!).De constatering: ik heb al eerder gemerkt dat bijna alle de Britse theatermakers die vrouw zijn ook iets met Europees theater hebben. Nu blijkt dat degenen die homo zijn ook iets met Europees theater hebben en/of vernieuwend zijn. Dominic Cooke, artistiek leiding van het Royal Court Theater; Michael Grandage, Donmaar Warehouse; Deborah Warner, regisseur; en bovenop Nicholas Hytner, artistiek leiding, National Theatre, onder heel veel anderen. Waarom zou dat zijn?Onlangs was ik in gesprek met de decaan van mijn faculteit, Jane Fenoulhet (die overigens zulk mooi Nederlands spreekt) over canonformatie en ‘gatekeepers’ in de kunsten. Dat vrouwen en homo’s te maken hebben met vernieuwing en buitenlandstheater is voor haar geen verrassing. Engeland is nog steeds hiërarchisch. De mensen bovenop, zelfs in theater, zijn blanke, hetero mannen. Het is dus geen verassing dat alle dingen die de hiërarchie bedreigen - vernieuwing, vrouw zijn, buitenlands zijn, homo zijn - samenkomen. Wij zijn niet verder gekomen, wij hebben niet besproken hoe dit proces precies zou werken, wij waren toch bezig een literatuurtentamen voor te bereiden, maar misschien als men dingen een klein beetje anders bekijkt dan zijn alle andere vormen van anders zijn, inclusief vernieuwing, niet zo ver weg. Misschien is er een dynamische synergie als die vormen van anders zijn samenkomen.Of het kan nog eenvoudiger zijn. Theater als homo ghetto. Het lijst dan de top 101 homo’s is gedomineerd door mensen in entertainment. Engeland heeft nog net een beetje verder te gaan met de emancipatie, lijkt het. Zo’n nadruk op ‘anders zijn’ is ook voor een Nederlander misschien niet te begrijpen, en net als onsmakelijk als het Engelse obsessie met ‘klasse’. Maar ik wil je niet ontmoedigen over Engeland, mannen kunnen in Londen nog (oké, niet overal maar wel in Soho) hand in hand over straat lopen, wat niet altijd het geval in Amsterdam is.Is deze tolerantie misschien gerelateerd aan het feit dat de Engelsen altijd beleefd blijven, wat ze dan ook mogen denken…?(Foto is van ‘Menopausal Gentleman’, solo performance in het BAC 8 mei van Peggy Shaw, New York lesbische performer)

Lees meer

Een beetje van een gids voor een eventuele bezoek aan de theaters in Londen:1. Hoe weet je wat er is te zien: Het probleem in Londen is dat er geen volledig lijst van voorstellingen is. Waarom heeft ten eerste te maken met geld, natuurlijk. Kranten en tijdschriften geven alleen meldingen van voorstellingen door waarin ze denken hun lezers geïnteresseerd zijn, of meldingen waarvoor de producenten hebben betaald. Ten tweede zijn er zoveel theaters in Londen dat het misschien onmogelijk zou zijn om op de hoogte van alles te blijven. Ik zou graag zoiets als een uitburo.nl hier zien maar in plaats daarvan zijn er twee goede websites: www.offwestend.com/index.php/listing/index/ lijkt een geweldige website voor alle niet-commercieel, alternatief, nieuw, klein theater te zijn. Men kan zoeken voor voorstellingen op een gegeven datum, van een gegeven schrijver, in een geven theater, enz. Niet alleen word informatie over de voorstellingen weergegeven maar er is een eenvoudig systeem van tekens voor ‘New writing’, ‘Comedy’, ‘Classic’, enz. Als je op ‘Book now’ klikt dan reserveer je niet meteen maar je krijgt reserveermogelijkheden en, net zo belangrijk, locatie en openbaarvervoer details.Een alternatief is de gratis krant ‘First Act’ die beschikbaar in een aantal van de niet commerciële theaters is. Niet alleen heeft het een uitgebreid lijst van voorstellingen maar de artikelen zijn ook heel interessant.Maar veel mensen willen heel graag naar een West End musical of voorstelling. Niets mis mee, als je het maar kan betalen. Het is niet zo’n probleem om informatie voor die voorstellingen te vinden maar een goed website is: http://www.officiallondontheatre.co.uk/shows 2. Hoe weet je wat de moeite waard is?Sommige Moosers weten al wat soort voorstelling wordt opgevoerd in welk theater, en vaak zijn er recensies op de websites van die theaters (of het theater zelf). Voor recensies zijn er een aantal bronnen, maar voor een goed overzicht van alles is er wekelijks het ‘Time-Out’ tijdschrift (dat ik zelfs in Schipol te koop heb gezien). Via het internet zijn er heel veel sites te bekijken van verschillende dagbladen maar die dagbladen worden verdeeld tussen kwaliteit en boulevard (met iets tussen in) en rechts of links. Voorafgegaan dat men alleen ‘kwaliteit’ willen is er ‘The Guardian’, ‘The Times’, ‘The Independent’ en ‘The Telegraph’. ‘The Guardian’ heeft de voorkeur van het heersende culturele bestel (waarschijnlijk omdat het links is) en de critici Michael Billington en Lyn Gardener dragen veel gewicht.Wat ook misschien interessant is, is naar de website van de krant van theater professionelen ‘The Stage’ te kijken: www.thestage.co.uk/reviews/ maar ook naar: www.britishtheatreguide.info/index.htm In ieder geval is het mijn ervaring dat Britse recensies oppervlakkiger dan Nederlandse recensies zijn, maar als je bezig bent om iets uit te kiezen dan misschien heb je alleen een beetje van een aanwijzing nodig om te weten wat je wilt zien. ‘Time Out’ heeft een ‘Top Ten’ van voorstellingen, en ‘The Guardian’ gebruikt sterren.Tip: Als je denkt dat iets goed zou zijn, dan boek het meteen. Ik heb gemerkt dat ik een beetje van een neus voor een goede voorstelling heb ontwikkeld - goed in de zin dat mensen de voorstelling willen zien - en het is mij te vaak overkomen dat een voorstelling helemaal uitverkocht net na of soms vóór de premier is (‘Elling’, Bush Theatre, ‘That Face’, Royal Court - poo!) 3. Goedkope kaartjesWaarschuwing: Er zijn een aantal websites en kiosken in Londen die je willen doen geloven dat ze je de aller-goedkoopste kaartjes kunnen verkopen. Misschien kunnen ze je wel een korting geven maar mijn advies is altijd direct contact met het theater op te nemen, en persoonlijk naar het theater te gaan als je de tijd hebt. De enige kiosk die echt en aller-goedkoopste kortingen geeft is ‘tkts booth’ in Leicester Square maar er is altijd een rij en je hebt alleen de keus van wat er die dag is. Wat er beschikbaar is wordt op beeldschermen getoond maar ook op internet: http://www.officiallondontheatre.co.uk/tkts/today Wat leuk aan Britse theaters is, is dat je korting krijgt als je bewijs hebt dat je student bent maar soms ook als je werkloos of ouder dan 60 jaar bent. Ik denk niet dat er problemen zou voorkomen voor studenten met een of andere buitenlandse studentkaart, maar misschien zou dat anders met werkloosheid/ ouderdom zijn. Je kunt maar vragen: ‘nee’ - sorry, ‘no’ - heb je al…Verder zijn er een aantal theaters die heel goedkope standplaatsen hebben, Old Vic, Donmaar Warehouse, Royal Court, bijvoorbeeld, en dan zijn er die theaters met ‘Pay What You Can’ avonden zoals het Arcola, het BAC, en het Gate. Die kaartjes moet je persoonlijk op halen op een gegeven tijd, of vroeg ‘s avonds of net voor de voorstelling, en vaak alleen één of twee per persoon.4. OpenbaarvervoerJe kunt per reis een kaartje kopen, of een dagkaart kopen, maar als je meer dan een paar dagen blijft dan kun je best een ‘Oyster’ (OV) kaart kopen. Je moet een formulier eerst invullen (beschikbaar op alle Tube/Underground* haltes) en in een rij staan bij het loket maar het zal je een hoop geld sparen. Het opladen van zo’n kaart is even wennen mar eigenlijk heel eenvoudig. Het is niet aan te raden je kaart op een drukke halte als Leicester Square of Tottenham Court Road te kopen of opladen.* Als je wilt klinken alsof je hier al jaren hebt gewoond dan zeg ‘Underground’ of ‘Tube’ in plaats van ‘metro’.5. AccommodatieMisschien moet ik dit niet doorgeven - als het populairder wordt dan wordt het vanzelfsprekend duurder - dus niet verklappen - maar tussen begin juni en eind september kun je een eigen kamer in studentenaccommodatie huren vanaf: ₤24 pppn. Alleen een kartoondoos in een ingang is goedkoper. Het academische jaar in Engeland is heel kort (ik ben 8 mei klaar) en dan is de accommodatie bijna leeg. Meer informatie zie: www.ucl.ac.uk/residences/ 6. Extra:AudioAls je meer wilt weten over het theaterlandschap in Londen is er een geweldige website met audio bestanden en transcripties van discussies en interviews met interessante Engelse theaterwezens. De site wordt regelmatig bijgehouden en is te beluisteren op: http://theatrevoice.com/. Nadeel is dat het helemaal in het Engels is - volgende keer moeten jullie alle de Zeeslagen winnen - maar het is misschien een oefening voor je verblijf in Londen. VacaturesAls je een baan in Londens theater wilt dan kun je best het wekelijks krant ‘The Stage’ kopen, beschikbaar van meeste krantenverkopers in het West End. Anders kun je abonneren op: www.thestage.co.uk/recruitment/ of kijken naar de websites van je lievelings theaters. Jullie man in Londen (behalve ik)Ben Hurkmans, voormalige directeur van het FAPK en thans culturele attaché hier op de Nederlandse ambassade, houdt een column bij in TM over zijn ervaringen in Londen. Ik heb geen abonnement op dit tijdschrift dus misschien kan Moose TM vragen of ze het column hier mogen plaatsen…?

Lees meer

Nogmaals in het Soho Theatre maar deze keer voor Forced Entertainment met ‘Exquisite Pain’. Ik dacht dat het tijd was om te leren waarom er zoveel aandacht voor dit gezelschap is, hier en in het buitenland, terwijl mijn mede- Moosers geen voorstanders zijn (zie recensies).Deze voorstelling is een beetje anders dan wat ik over hun voorstelling in Nederland ‘The World in Pictures’ heb gelezen. Hier is het slechts een man en een vrouw die aan aparte tafeltjes zitten terwijl ze voorlezen. Boven ieder tafel een breedbeeld scherm die een beeld weergeeft van de scène waarover de twee het hebben. Het was misschien een interessante oefening voor een half uurtje, je ziet hoe een verhaal verandert als het over tijd wordt herhaalt, maar verder was ik het graag gespaard. Het beeld boven de vrouw verandert nooit als ze herhaaldelijk haar verslag voorleest van het eind van haar relatie. Zij was smoorverliefd op een man sinds ze een meisje was, hun eerste nacht samen is ze in een trouwjurk begonnen, na een jaar heeft ze een studiebeurs ontvangen om naar het buitenland te gaan. Afgesproken is dat na de zoveel maanden in het buitenland zij en de man elkaar weer zullen ontmoeten in een bepaalde kamer in een hotel in India. De man komt niet, de vrouw belt, hij heeft iemand anders gevonden.Misschien neem je het mij kwalijk dat ik je het verhaal vertel, maar de voorstelling is dat de vrouw dit verhaal herhaalt, over en over en over na. Gelukkig wordt elke herhaling minstens door verschillende verhalen van de man afgewisseld, maar binnen de kortste tijd begon ik te denken: ‘Get over it, woman!’ Door de schrale enscenering, het voorlezen van eenvoudige ‘verklaringen’ achter een tafel, worden we meer bewust van hoe een verhaal over tijd verandert, maar niet genoeg om een ontwikkeling in personage door te geven. De voorstelling is gebaseerd op een project van Sophie Calle, een Franse ‘conceptual artist’ die na een paar maanden weg op studiereis gedumpt werd door haar geliefde en een dagboek hield over haar lijden over de 100 dagen daarna. Ondertussen vroeg ze naar de verhalen van verlies van kennissen en vreemden. Elk verhaal in deze voorstelling wordt vergezeld met een mooie foto zonder personages die iets van elke scène weergeeft.Toch, als een docent ‘Art Administration’ aan Goldsmiths College London mij vandaag vertelde, je hebt die gezelschappen die misschien een voorstelling over verveling maken, een jonge, jonge, voel je die verveling dan ook. Hier had je een voorstelling over de pijn van verlies, maar hier ook, voelde ik de verveling.Ik zie de ‘conceptuele’ invloed maar misschien moet ik naar een andere voorstelling van Forced Entertainment om te leren waarom ze zoveel lof ontvangen. Voor een positieve recensie, van anders een ster onder de critici, Lyn Gardener, zie: http://arts.guardian.co.uk/critic/review/0,,1607531,00.html Forced Entertainment: www.forcedentertainment.com/?lid=54

Lees meer

Ik ben pas aan het afkomen van twee dagen symposia over ‘Performance Art’. Verwerken ben ik nog niet aan toe. Ik voel alsof ik ‘mind expanding’ drugs heb gebruikt. Het was zeer ontroestend. Ik ben ook mijn notitieboek kwijt.Ik had geaarzeld om daar te gaan. Over tien dagen moet ik werkstukken, essays en opstellen aan de universiteit inleveren en dan komen er tentamens. Maar… maar… het is hier waar ik mijn carrière wil maken, in theater. Ik wil culturele bemiddelaar worden, ik wil weten hoe het zit met het ‘niet-conventionele’ theater in Londen, ik wil weten wie doet wat, en hoe, en wie in wat geïnteresseerd is, en waar ze het al te weinig geld vandaan halen. Wat er voor iets vernieuwend in Londen er is eigenlijk. En of ooit eens naar het buitenland gekeken wordt.Scheiding theater en ‘Live Performance’Alleen al van de publiciteitsmaterieel was ik bewust van een vreemde scheiding tussen ‘theater’ en ‘Live Performance’ - uiteindelijk moest dit leiden tot een zeer ontroestend gevoel bij mij. De symposia werden mij verkocht als theater maar eigenlijk waren de symposia meer over een soort beeldende kunst en mijn ontroest is eigenlijk de botsing tussen de Angelsaksische wereld en Europa. Gedomineerd door academici?De bedoeling van de eerste sessie was om te weten wat de invloeden aan de verschillende deelnemende gezelschappen waren. In plaats ervan hadden we een extreem academische discussie, maar toch van theatermakers, over hoe de invloeden en geschiedenis van zo’n kortstondigs gebeurtenis als ‘Live Performance’ zou moeten gedocumenteerd worden - belangrijk, natuurlijk, maar niet als aangekondigd, en teleurstellend voor iemand die eigenlijk vrij onbekend met het ‘alternatieve’ theaterstelsel in zijn eigen land is.Ik begon te vrezen dat Engels theater, buiten het ‘conventionele’ theater, theater zonder Actie Tomaat, gedomineerd door academici is. Deze theatermakers, of, om hun eigen woorden te gebruiken, kunstenaars, kunnen van eigen zeggen vaak geen geld met hun eigen werk verdienen, dus ze moeten les geven. Of misschien zijn ze wel academici, die onder de illusie lijden dat ze theatermakers zijn. Een producent in dit gezelschap, Simon Casson van Duckie, diens succes al bewezen is, zei dat hij bang was dat hij niet hoog begaafd genoeg was om in hun aanwezig te zijn. Maar als we zullen zien, commerciële succes betekent ‘vanzelfsprekend’ dat het werk niet goed is.Reactie publiek belangrijker stuk zelfSoms waren de discussie over de reacties van het publiek op hun stukken meer van betekenis dan de stukken zelf ooit konden zijn. Hier denk ik aan de twee jongens van Lone Twins die geblinddoekt, in cowboykleding, zonder uitleg en zonder muziek, en onaangekondigd, overal gaan lijndansen - maar altijd voor 12 uur in één keer. Eigenlijk wat wel leuk in dit soort kunstuiting is, is de ontdekking die kunstenaars/theatermakers konden maken door te onderzoeken, door te experimenteren, om te zien hoe het publiek reageert. In dit geval begint het publiek spontaan de bewegingen van de dans na te doen, ze leren de passen, doen mee, en zorgen dat de dansers ongestoord kunnen doordansen. WerkwijzenWat wel inspirerend tijdens de bijeenkomsten was, was over de werkwijzen van kunstenaars/theatermakers te horen, zoals Leslie Hill van Company Curious, die met prostituees en asielzoekers heeft gewerkt in een manier die mij sterk aan wijktheater deed denken, kunstenaars die op een gegeven moment het persoonlijke, of hun omgeving, of iets uit het nieuws gebruiken en verkennen om theater te maken (maar dat is niets bijzonders,hoor ik je denken). ‘Site specific’ voorstellingen (soort locatievoorstellingen) omdat Robert Pacitti nerveus wordt met het confronteren van een publiek met iets buiten context (precies het gebied dat ik wil verkennen - hoe reageert een Brits publiek op een Nederlands stuk, een Spaans publiek op hetzelfde stuk, enz). ‘Uw stukken zijn zo Brits’, zeiden ze in Europa. Nu brengt hij geen voorstellingen als hij op tournee gaat maar z’n gezelschap maakt een voorstelling in de plek dat het bezoekt. Phelim McDermott, regisseur, die het feit dat werknemers net werkloos waren gemaakt bij het English National Opera in zijn voorstelling voor hetzelfde organisatie wilde gebruiken. KloofTijdens deze bijeenkomst groeide in mij het besef dat deze scheiding tussen ‘theater’ en ‘Live Performance’ in het Angelsaksisch wereld een daadwerkelijk kloof is, tussen een zeer bepaald soort theater en kunst, en een groot leegte tussen in. In plaats van programmeurs was er sprake van curators; in plaats van theatermakers, ‘kunstenaars’. En Angelsaksisch in de zin dat er ook veel Amerikanen aanwezig waren. Wat hier voor internationaal moet voorstellen, neem ik aan. ElitairDe elitaire houding was verder gevestigd door de negatieve reactie tegen één spreker, Kareen Johnstone, die zeer betrokken was bij het raadplegen van haar publiek over het maken en aanbod van theater. Zij gaf, voor mij, een inspirerende uitleg van haar manier van werken, hoe ze zich bezig houdt om het publiek na een voorstelling te vragen wat ze van voorstellingen vinden, en als ze niet naar een voorstelling komen, om ze zelfs op te bellen om te vragen waarom ze zijn niet gekomen. Maar dit is echt ‘not done’. Als iets populairs is, kan het niet anders dan slecht zijn. En wat doet het toe, wat het publiek denkt? Als iemand van een of ander kunstenaar citeerde, ‘Fuck the public’. Het publiek voor de symposia was op die dag merkbaar zwijgzaam. Ik denk dat veel, die voor iets over ‘theater’ kwamen, geen idee had waarover veel van de discussies gingen. Die waren wel geneukt misschien.Hoezo internationaal?Ander dan de Amerikanen en mensen uit onbepaalde landen in het publiek, was er een paar Duitsers. Dat was het als het een Europese aanwezigheid betreft. Als er discussie van een Europese invloed was, was het alleen over het feit dat een paar mensen net in België waren geweest. Oh, ja, en Brecht, Grotowski, en Artaud waren eens genoemd. Er was een aantal keer het vraag om culturele makkelaars op zoek in heel Europa te gaan voor wat gaande in het buitenland is, en niet alleen voor incidentele festivals, maar niemand gingen daar verder in. Behalve ik.Later tijdens de open sessies moest ik dit hardop zeggen dat mijn indruk van Nederland en België was dat er daar gewoon theater was. Verschillend soort theater maar toch ‘allemaal theater’. De organisatoren schoten meteen in de verdediging en zei dat dat niet hun keus was maar ontstond door geschiedenis, het onvermogen van de subsidieverstrekkers hun werk als theater te herkennen. Ik bedoelde geen kritiek, ik wilde alleen weten hoe zo’n scheiding is ontstaan die betekent dat alles dat niet helemaal aan een tekst draait, gemarginaliseerd wordt. Ik ben echter tot de conclusie later gekomen dat de ‘kunstenaars/theatermaker’ - eigenlijk geen theatermakers omdat het ze geen reet scheelt wat het publiek denkt/reageert - bezig in nog een andere vorm van het Britse klassesysteem zijn, ze marginaliseren zichzelf. Ze willen graag uitgezonderd zijn. Handig eigenlijk. Als het publiek mijn werk niet goed vindt, is het alleen omdat het publiek niet goed genoeg is. Het feit dat ze vaak de projecties niet opgang konden krijgen en dat het festival website niet werkt was ook misschien ‘live performance’. Het Spill Festival of Live Performance t/m 22 april, www.spillfestival.com

Lees meer

Schots culturele beleid, toneelstukken in vertaling, bezuinigingen, en een beetje van een recensie.Het lijkt alsof de meeste voorstellingen van vertaalde, oorspronkelijke buitenlandse toneelstukken door Schotse gezelschapen zijn gemaakt. Binnenkort brengt het National Theatre of Scotland met het Vlaamse gezelschap Victoria ‘Aalst’ naar Londen, en gisteravond was in het Bush Theater de Engelse (Schotse?) vertaling van ‘Mensch Meier’ van Duits schrijver Franz Xaver Kroetz opgevoerd. Bovendien lijkt alsof de meeste theaters die iets doen aan buitenlands toneel, een vrouwelijke leiding hebben (zie beneden). Waarom weet ik niet maar misschien is het ondergraven van een bestaand stelsel niet weggelegd voor mannen…Eigenlijk zou ik moeten naar geen vertalingen gaan als ik Brits theater wil recenseren, tot voor kort is internationaal theater (dwz oorspronkelijk niet Engelstalig) hier vrij marginaal geweest. Maar ik ben bezig met mijn eigen vertalingen en ik wil zien hoe andere vertalers met de nodige problemen omgaan. Toneelstukken in vertalingDe kern van die problemen is namelijk of je het toneelstuk in het land van herkomst laat afspelen, of laat je het naar het Verenigd Koninkrijk verhuizen? Is de Britse theaterbezoeker xenofobisch of is hun gemiddelde opleidingsniveau zo dat je niet neerbuigend hoeft te doen? Zijn ze bang voor het buitenlands of is de theaterbezoeker juist iemand die in het buitenland geïnteresseerd is? Je kunt in ieder geval geen voetnotities aan een voorstelling plakken, maar je kunt misschien de tekst manipuleren. In het geval van de vertaling waarmee ik bezig ben, blijft Albert Heijn ‘Albert Heijn’, of wordt het ‘supermarket’ of ‘Sainsburys’? Eten de jongens ‘amandelenbrood and Coca Cola’, ‘almondcake and Coca Cola’, ‘Dutch cake and Coca Cola’, of ‘cheese on toast with Coca Cola’ of zelfs ‘pizza and Coca Cola’? (Als je iets van vertaaltheorie wilt weten worden de graden van veranderingen soms beschreven (in het Engels) als: 1 Borrowing [word not translated] 2 Calque [lexical: – new expression respecting target language syntactic structure - and structural: - respecting target language semantic meaning] 3 Literal [reversible] 4 Transposition [obligatory & optional: base and transposed expressions do not necessarily have same value 5 Modulation [obligatory or optional but unique solution & perfect correspondence] 6 Equivalance 7 Adaption. Maar maak je hier geen zorgen, alleen docenten die zelf geen vertalingen maken proberen deze termen te hanteren).Het stuk van Kroetz is al van te voren als ‘Tom Fool’ in het Engels genoemd, wat voor een Engels vertaler al een beetje twijfelachtig klinkt, maar misschien niet voor een Schot. Als Schotland zich met meer zelf vertrouw zou manifesteren dan misschien worden de taal verschillen net zo groot als die tussen Vlaanderen en Nederland. Schots cultuurbeleidAllang is Schotland een beetje apart geweest (‘Een beetje?!’ zou een Schot zeggen). Al vijftig jaar is er het Edinburgh International Festival én het Fringe Festival (ze zijn twee aparte dingen). Nu hebben ze hun eigen regering en ze voren een eigen cultuurbeleid. Ik kan maar alleen voorstellen dat hun cultuurbeleid meer verlicht is dan het Engelse, vooral als ze meer bezig met internationaal werk zijn. Ook is het merkwaardig dat de gezelschappen die bezig met internationaal werk, zoals het Citizens Theatre, al meer dan veertig of vijftig jaar gevestigd zijn terwijl de Engelse gezelschappen elk jaar nerveus bezien of ze het volgende jaar wel financieel kunnen blijven draaien* * Nu dat het Olympische Spelen 2012 de begroting zo overschreden is - ze waren vergeten btw in rekening te brengen - doh! - worden Londense gezelschappen nog onzekerder. Ik heb altijd gelachen als jullie in Nederland het over bezuinigingen hebben en nu hebben we het weer: de begroting voor kunst en cultuur wordt met 35% gesneden (ik heb geen punt weggelaten, het is wel vijfendertig procent). Voor de andere Schotse producenten die bezig zijn met internationale toneelstukken, heb je het Traverse Theatre (al 44 jaar oud en uitsluitend in het Schots vertaald) en Grid Iron (maar de artistieke leiding, Ben Harrison, is met een Nederlandse getrouwd en is soms op het MUZ Theater te werk gesteld, dus hij heeft een voorsprong).Dan is er nog de vraag wat het vertalen van een toneelstuk betreft: hoever ga je in het aanpassen van een stuk aan het nieuwe publiek? Als je heel veel veranderingen inbrengt dan moet je je afvragen waarom voor dat toneelstuk aanvankelijk gekozen is. Het feit dat Brecht nooit echt succesvol in Amerika is geweest, is misschien te wijten aan het feit dat het ging om een poging om schmaltzy musicals van zijn toneelstukken te maken, precies waar hij zich verzette.’Tom Fool’ (‘Mensch Meier’)Als ik me afvraag waarom voor ‘Tom Fool’ was gekozen dan is dat niet te zeggen dat het geen geweldige voorstelling was. Het is perfect voor zo’n klein speelruimte als het Bush Theatre waar de claustrofobie van het gezinsleven wordt weergegeven en het spel van de drie acteurs is zo naturalistisch als ik nooit eerder heb gezien. De kleinste beweging heeft resonantie. Perfect voor zo’n schrijver als Kroetz die bekend voor zijn hyper-realiteit staat, maar het herinnert me dat ik niet meer kan hopen dat ik ooit toneelspeler zou worden. Maar het stuk is gedateerd. Nu is het beeld van de man met onbegrip voor de verwezenlijking van zijn vrouw en zoon achtergehaald, het idee van ‘een baan voor het leven’ is, in Engeland tenminste, al jaren maar een waanidee. Toen het stuk voor het eerst in 1971 in Duitsland op het toneel kwam, wekte de weergave van het ‘echt leven’ zoveel verontwaardiging op dat de politie het theater moest beschermen. Tegenwoordig programmeert geen enkel theater in heel Engeland meer een echte controversiële voorstelling, vrees ik… Maar toch is het een mooie weergave van die tijd en de maatschappelijke aardverschuiving in de relatie tussen man en vrouw, ouders en kinderen, werknemer en werkgever. Je hoeft in ieder geval geen een nieuw stuk over dat tijdperk te schrijven als zo’n mooi, waargenomen stuk al achtergebleven is. Tevens, de mevrouw naast mij zei dat mannen nog altijd zo emotionele analfabeet blijven (vanzelfsprekend kent zij mij nog niet…).En hoe is men omgegaan met het feit dat het stuk oorspronkelijk in Duitsland afspeelt? Eigenlijk was ik niet bewust van enige sleutelen aan de tekst, maar ik ben niet bekend met de bron tekst. De enige merknaam, wat vaak problemen kan opleveren, was BMW, dat internationaal is en waar de hoofdpersoon z’n zestien schroeven in de deuren van auto’s schroeft, en Parker 51, de pen die hij al twee weken niet durft van zijn baas terug te vragen (het is mogelijk dat de pen iets anders in de brontekst is). De hoofdpersoon draagt zijn overduidelijk Duits naam nog, Otto Meier, maar ze durfden de naam van de voorstelling geen ‘The Man Meier’ of zoiets te maken - net té buitenlands. Binnen het stuk blijft het Herr en Frau Meier, rekeningen worden in marken afgerekend, er is een kruik, vrij onbekend in Engeland, in de koelkast, en de posters van de zoon, Ludwig, blijven in het Duits. Misschien is het feit dat de situatie zo gemakkelijk herkenbaar is (voor iemand van mijn leeftijd in ieder geval), voegt het alleen maar meer waarde toe dat het stuk zich in het buitenland afspeelt. Het is een universeel, of minstens Europees, verhaal, waarvan de critici hier hebben genoten.’Tom Fool’ door Franz Xaver Kroetz, van Citizens Theater (www.citz.co.uk) speelt in het Bush Theater (www.bushtheatre.co.uk) t/m 21 april.’Aalst’ door Pol Heyvaert, van het National Theatre of Scotland (www.nationaltheatrescotland.com ) Victoria (Belgie) en Tramway speelt in het Soho Theatre (www.sohotheatre.com) 17 t/m 28 april en op tournee t/m 17 mei.Het Edinburgh International Festival 10 augustus t/m 2 september: www.eif.co.uk/Het Edinburgh Fringe Festival 5 t/m 27 augustus: www.edfringe.comReactie theaterwezens (in het Engels) op bezuinigingen: http://arts.guardian.co.uk/art/news/story/0,,2050582,00.html Voor een overzicht (in het Engels) van de opmars van vrouwen in het theaterlandschap, kijk naar: http://arts.guardian.co.uk/theatre/drama/story/0,,2049526,00.html. Interessant (van een internationaal standpunt) is de theaters waarmee ze een band hebben of hebben gehad.

Lees meer

Eén van mijn stokpaarden, en hopelijk een bron van inkomst in de toekomst, is dat het nog steeds moeilijk in Engeland is om een redelijke discussie over de integratie te voeren. Veel moeilijker dan in Nederland, in ieder geval. Als je eens over de problemen van integratie en de multiculturele samenleving hier begint, ben je óf racistisch, óf blindelings multicultureel. Er is nog geen tussengrond. Daarom ben ik in organisaties zoals het New Culture Forum geïnteresseerd die een genuanceerder betoog maken hoewel ze beslist van de rechtse hoek komen - mensen die iets van Leefbaar hebben maar redelijker overkomen en beter bespraakt zijn. Dat ze beter bespraakt zijn heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat een aantal een welbedeelde achtergrond kom (Oxford, Cambridge, public school) maar het verband met Leefbaar is ook niet helemaal toevallig. Figuren zoals Douglas Murray en Ian Buruma nemen hun inspiratie van de gebeurtenissen in Nederland in de laatste jaren. Voor hen is Nederland ‘gidsland’ in negatieve zin, een waarschuwing voor heel Europa. Douglas Murray is van eigen zeggen vriend van Ayaan Hirsi Ali en in contact met Geert Wilders. ‘Wat ik heel graag in de toekomst wil zien is een goed, ondeugend, rechts toneelstukDe reden voor mijn aanwezigheid eergisteren bij het New Culture Forum, en ook de reden voor dit stukje, was het debat: ‘Politics and the theatre: Who’s left?’ Een aantal figuren van het theater wereld waren samengebracht om te discussiëren waarom er geen rechtse stukken zijn (net als het discussie over integratie, onze politiek stelsel laat weinig ruimte tussen links een rechts, hoewel je zou dat niet weten als je naar de twee grote partijen kijkt). Aanwezig waren toneelschrijvers Richard Bean en Shelley Silas, publicist Minette Marrin en manager literaire afdeling National Theatre, Chris Campbell. Aanleiding voor deze discussie was de uitspraak van vooraanstaande regisseur Nicholas Hytner (National Theatre) die kennelijk zei: ‘Wat ik heel graag in de toekomst wil zien is een goed, ondeugend, rechts toneelstuk ’ (met het gevolg dat hun literaire afdeling onmiddellijk onderbedolven werd met ongevraagde manuscripten).Politiek theater doodVerschillende standpunten waren aangekondigd en er was wat debat over of er zelfs een links toneelstuk is. Volgens het panel is het politiek gedrevene toneelstuk al jaren uitgestorven en wat er eerder was, was gewoon slecht theater (Brecht uitgezonderd). [Volgens Bean was het stuk ‘Drunk Enough to Say I Love You’ [zie mijn weblog] als ‘shit’ (zijn worden) door mensen bij het Royal Court beschouwd maar wegens Churchills positie en het politieke inhoud was het toch opgevoerd]. Ook de schrijvers onder het publiek gevestigd dat ze schreven alleen over wat voor hen interessant was, en ze probeerden wel alle kanten van een problematiek of thematiek te bekijken, en dat ze de kwesties in geen politieke kader zien. Hoe ziet er een rechts toneelstuk eruit?En hoe zou een rechts stuk eruit zien? Een bejubeling van kapitalisme, consumptie en ondernemerschap? Of, als een schrijver onder het publiek zei, de bevestiging van het normale, hetero wereld waar de helden hun doelen bereiken, goed bovenop komen, en waar hard werk wordt beloond (musical = American Dream)? Als er wel een linkse bias was, of is, komt het door de patronage - veel gemeentes die de subsidie nota’s beslissen zijn links (allang twijfelachtig, naar mijn mening) - of omdat de gevestigde orde in de cultuur is van de mensen die hun plek als activisten in de zestig jaren hebben geworven (de aristocratie van de toneelschrijvers werden benoemd, Harold Pinter, Howard Brenton, David Hare, David Edgar, Carol Churchill). Dat het (gesubsidieerde) theater circuit links is werd bevestigd, zei Bean, door het feit dat het Royal Court had voorgenomen dat hij met hen zou marcheren tegen de oorlog in Iraq. Dat een matinee van een musical in een ander theater werd afgelast zodat de cast konden marcheren.Volgens mij, als het theater links is, is dat alleen omdat de status quo in Engeland vrij rechts is, en tegen die status quo moet er altijd een tegenstem zijn. Vandaar kan een conclusie vertrokken worden dat als de intelligentsia links is als reactie op de samenleving dan komt er een rechtse tegenstem binnen die intelligentsia tegen de status quo van een heersend, links intelligentsia, dus New Culture Forum, Neoconservatieven, enz. Theater, de Islam, en vrijheid van meningsuitingMaar de discussie was pas echt interessante als het de huidige kwesties van de samenleving betreft. Niemand durft iets over de Islam te schrijven hoewel het juist het discussiepunt van het moment is. Een theater is veelvoudig meer kwetsbaar dan een anonieme schrijver, was hun bewering. Schrijvers zouden over de gevoelige kwesties willen schrijven, maar ze kunnen niet op de politie rekenen. Voorbeeld was het stuk ‘Beshti’ (een fictief verhaal over kindermisbruik onder de Sikh gemeenschap, als ik me goed herinneren) in het Birmingham Repertory, waar het gemeenschap zo woedend was dat de politie de veiligheid van het theater en het publiek niet kon garanderen. Het was nog niet op het toneel maar stenen naar het theater (met glazenfaçade) waren gegooid, en terwijl kinderen naar een kindervoorstelling gingen. Uiteindelijk was er geen opvoering in Engeland.Zelf censuurToneelschrijvers zijn al bezig met zelf censuur, of uit ‘verantwoordelijkheid’, zei Silas, of uit pragmatische redenen. Bean vertelde hoe het Hull Truck gezelschap vroeg hem om zijn tekst te bewerken om alle referenties naar Mohammed te vermijden tijdens het Deense stripverhaal kwestie, wat voor hem een kwestie van geweten was als schrijver. Hij riep een aantal schrijvers en theater makers bijeen in het Royal Court om de kwestie te discussiëren en de reactie van Carol Churchill - één van die gevestigde orde, herinner je - was alleen te schreeuwen dat Moslims de meeste onderdrukten ter wereld zijn (waarschijnlijk waar) en dat ze nooit gekwetst mogen worden voordat ze naar buiten driftig stormde. Zijn stuk ging nauwelijks over de Islam maar uiteindelijk veranderde hij het toch uit pragmatische overwegingen. Nog een voorbeeld was een opvoering van het stuk ‘Tamburlaine’ van Christopher Marlowe (een eigentijdse toneelschrijver 400 jaar geleden) een paar jaar geleden waarin een Koran wordt gescheurd. Vóór de opvoering werd het betreffende scène stilletjes geschrapt. LafheidDan was er gezegd dat als je over een bepaalde groepering wil schrijven dan moet je onderdeel van die groepering maken, dan was gezegd dat Groot-Brittannië moet zich schamen dat zij zo laf was om een stuk als ‘Beshti’ niet te beschermen (het werd alsnog in Frankrijk en Belgie gespeeld - het National wilde toch een voorlezing maken maar door het herhaaldelijk verzoek van de schrijfster was het afgelast), dan zei een vrouw dat het een belediging van haar als vrouw was dat niemand ‘mocht’ schrijven over het feit dat een bepaalde groepering haar beschouwd als slechts de helft in waarde van een man, dat ze zou moeten thuis blijven, enz. Een tv producent van ‘The South Bank Show’ onder het publiek zei dat er al zelf censuur in tv-land heerst en dat zelfs een discussie over vrijheid van meningsuiting in een uitzending van haar programma bijna weggehaald werdNog een paar puntenToneelstukken kritisch over de Islam of de multiculturele samenleving worden niet geschreven. Rechtse stukken worden in het algemeen niet geschreven hoewel er een aantal uitzonderingen zijn (zie beneden). Tom Stoppard is rechts. Het literaire gevestigde orde is rechts (cf. Martin Amis en zijn artikel ‘Horrism’ - neologisme ‘Horrorisme) - maar zie eerder, een theater met alle de werknemers is kwetsbaarder dan een enkel schrijver (maar cf. vertalers en uitgevers van Salman Rushdie die vermoordt zijn).Een video-blog van deze discussie is binnenkort beschikbaar. Ik zal je het laten weten. En mijn hoop voor een bron van inkomst is het vermoeden dat Nederlandse voorstellingen al bezig met de Islam en de multiculturele samenleving zijn terwijl Engeland net begonnen is. Het plan is dat ik die voorstellingen vertaal en in Engeland verkoop - wat kan een Nederlands sprekende Engelsman anders doen als hij iets met theater wil? Maar ja, als iets werkelijk over de Islam gaat dan wordt het zelfs gevaarlijk…Gegeven voorbeelden van rechtse/multiculti toneelstukken(?):Playing with Fire, David EdgarSing Out for the Lads, Roy WilliamsStuff Happens, David HareWhat We Did to Weinstein, Ryan Craig (zie recensie ‘The Glass House’)

Lees meer

Geen gelegenheid de laatste weken naar het theater in Londen te gaan, vooral jammer omdat ik het nieuwe stuk ‘Sit & Shiver’ van (ouder geworden) enfant terrible van het Britse theater, Stephen Berkoff net heb gemist en daarbij de kans om een vergelijking met De Graaf’s ‘Vrede’ te maken (allebei stukken spelen zich af rond de sterfte van een familielid/geliefde).In plaats daarvan wil ik een boek aanbevelen dat mij enorm heeft laten helpen in het oriënteren in het Nederlandse theaterlandschap. Vooral wil ik aandacht voor het boek vragen omdat zelfs Moosers van eigen zeggen soms een beetje hulp nodig hebben in het plaatsen van wat ze op de planken zien, en volgens mij kan dit boek beter gepromoot worden. ‘Vertraagd effect’ bestaat uit 18 interviews met de huidige generatie van (jonge) theatermakers, Oscar van Woendsel, Ellen Walraven, Jacob Derwig, noem maar op, maar, misschien belangrijker, een uitgebreide inleiding (200 plus bladzijden) over de ontwikkelingen in het toneel sinds het Actie tomaat. De context waarin de huidige gezelschappen en theater makers werken wordt terug naar 1969 getraceerd. Daarbij waagt de schrijfster van de inleiding, Anja Krans, het ontstaan en veranderingen van stromingen binnen het theater aan veranderingen in de bredere maatschappij te koppelen (en ook, weer actueel, aan veranderingen in cultuurbeleid).Die stromingen binnen het theater worden geïllustreerd met beschrijvingen van kenmerkende voorstellingen, beschrijvingen van bijzonder inzicht die mij (weer) laat voelen hoe oppervlakkig mijn eigen kijk naar, en recensies van, voorstellingen zijn geweest. Door dit boek te hebben gelezen (eigenlijk heb ik het nog niet uit) begin ik te praten alsof ik weet waarover ik het heb, maar één nadeel is dat je het boek niet zomaar in een keer kan doorlezen, zo inhoudelijk is het. Een paar bladzijden per keer, en rustig lezen, is mijn aanbeveling.Tegelijkertijd met de inhoudelijke waarde, ziet het boek er gewoon leuk uit. Om de interviews te vergezellen waren fotografische portretten gemaakt die vanzelf interessant zijn, alsof ze iets van de geïnterviewden laten zien. In ieder geval, wordt de lezer in staat gesteld om in het café theater foyer te zeggen, “Oh, kijk, daar is… “. Het boek wordt nu al opgenomen als een standaard in een paar universiteiten maar als je als ‘gewone’ liefhebber een voorstelling in context wilt plaatsen, moet je dit boek hebben.’Vertraagd effect: Hedendaags theater in 1 inleiding en 18 interviews’ is beschikbaar van het Theater Instituut Nederland en ‘alle goede boekhandelaren’ voor €20.

Lees meer

Ik denk dat dit een nieuw ritueel zou worden: één uur in een rij staan voor het Donmar Warehouse Theatre voor twee van de tien kaartjes zittend of 30 kaartjes staand die alleen op de dag van de voorstelling vrijgesteld worden (de jongen net voor me kocht de laatste zittenden). De voorstellingen zijn de moeite waard, de Donmar is door de critici toegejuicht, en het is bovendien gezellig: theater liefhebbers van soms heel de wereld kletsen graag met elkaar terwijl ze wachten. Ze behouden zelfs je plek als je een koffie gaat halen. En deze voorstelling, ‘Don Juan in Soho’ was binnen de kortste tijd helemaal uitverkocht toen het opende eind november. Het is een verwerking van het Don Juan verhaal door Patrick Marber, befaamd schrijver van ‘Dealer’s Choice’ en ‘Closer’: het laatste nu op tournee in Nederland en ook verfilmd met Jude Law, Julia Roberts en Clive Owen.Marber plaatst zijn Don Juan, die zich niets laat tegenhouden om de laatste schoonheid te veroveren, in de Soho, ook eenmalig centrum van Londense decadentie (maar met niets aan de Wallen, natuurlijk) van vandaag. Don Juan wordt gespeeld door Rhys Ifans als een adellijke poseur met geweldige ‘one-liners’ en hilarische beledigingen voor zijn trouwe knecht en Elckerlijc figuur, Stan. Als in alle klassieke stukken leren we eerst over onze antiheld door wat anderen over hem zegt, maar hier terwijl hij bezig in de andere kamer is een Kroatische supermodel te neuken.Het stuk is een curieuze fusie van moraliteiten (en theatrale vormen) uit de 17de en 21ste eeuw toegankelijk gearticuleerd met een krachtig ultramodieus taalgebruik en hedendaagse achtergrond. Marber is heel goed in het uitzetten van de filosfie van Don Juan, Juan is in bepaalde opzichten de belichaming van de moraliteit, of decadentie, van onze tijd, maar Marber is niet zo goed in het uitleggen van de bewegingsredenen van de ‘goede mensen’, de vrouw van Don Juan en haar broers, die alleen kunnen zeggen dat Don Juan een slechterik is - punt. Ik vermoed dat Marber aan de vorm van een moraliteitsverhaal heeft gehouden zonder te weten hoe hij die moraliteit goed moet uitleggen. Daarom moet hij de goede karakters achterlijke Ieren, ‘spudmashers’ - pieper verpletterers(?) -, maken, plattelanders en katholieken, maar toch bleven ze minder geloofwaardig. Helaas, als met vele goede figuren, zijn ze twee-dimensioneel, en de actrice die de maagdelijke Elvira, de vrouw van Juan, moet spelen kan het niet helemaal overbrengen dat Juan haar in een wellustig robbedoes heeft veranderd; de andere karakters zijn sterkere, prettig gespeelde types wilde hebben).Stan, de knecht van Don Juan, is geloofwaardiger, hij houdt van zijn heer, maar hij heeft een hekel aan hem zijn gedrag, en ik vermoed dat meest van het publiek deelt zijn verdeeldheid. Ondanks zijn bijkbare gebrek aan moraliteit, heeft Don Juan toch een eigen(zinig) moreel, hij wil een zwerver verleiden om Allah te beledigen door hem zijn ₤6000 horloge te bieden, maar als de zwerver weigert, geeft hij het hem toch. Hij is ook maar egalitair in zijn veroveringen: zwart of wit, arm of rijk, maakt het hem niet uit, alleen als ‘het een gat heeft’. Het is een plezierige stoeipartij met veel die je doet lachen en een bijzonder taalgebruik die ook niet te moeilijk voor mijn Nederlandse metgezel van deze week was. Staan door de hele voorstelling (130 min) zonder pauze was wel te doen, vooral als die kaartjes alleen ₤7,50 een stuk zijn. Voor mij als vertaler was het stuk ook interessant omdat Marber heeft gekozen om het stuk niet helemaal 21st eeuw te maken (er blijft sprake over adellijkheid, eer, er is een schurk en heldin, enz), maar hij blijft ook niet helemaal in de 17de eeuw (zeker niet met het grafisch seksuele referenties en scènes). Normaal wordt er in vertalen discussie over hoe dicht je aan een brontekst moet houden, in tegenstelling met hoe ver je voor je beoogde lezer moet zorgen, maar voor het vertalen (of hier, ook updaten) van toneelstukken geldt het in het algemeen dat je je alleen voor je toeschouwer moet zorgen (dus helemaal in het dag van vandaag). Hier is het anachronisme plezierig, en meeste mensen (zelfs Engelsen) hebben al van tevoren minstens een vaag idee over wie of wat Don Juan was en de gewoontes van diens tijd.Teksten van voorstellingen zijn te koop met korting. Ook de moeite waard is het onderwijsprogramma van het Donmar met een bruikbare studiepak via de website (met een interessante vergelijking tussen een directe vertaling en Marbers verwerking van Don Juan) en discussie avonden. Er zijn ook avonden met boventiteling, gebarentaal, en uitleg voor slechtzienden. Op het Donmar Warehouse Theatre zijn er altijd 10 kaartjes om 10.30 ‘s ochtends vrijgesteld op de dag van de voorstelling zelf, en ‘staanding only’ á ₤7,50 (goedkoop!) alleen als de voorstelling helemaal uitverkocht is. Maar als je zeker van een kaartje wilt zijn moet je één uur van tevoren zijn, vooral op een zaterdag. Maar als ik eerder zei, wachten in de rij is niet onaangenaam en Covent Garden ‘s ochtends is heel leuk. Geen twee minuten van het Donmar is er Neals Yard waar je in verschillende alternatieve winkels biologisch kunt eten en kopen, en ‘s avonds, zelfs na de voorstelling, zijn veel van de bekende en minder bekende mode winkels nog open. Covent Garden metro halte (Undergound) is zeer druk op een avond en wordt best verwijderd.’Don Juan in Soho’ door Patrick Marber speelt t/m 10 februari 2007 in het Donmar Warehouse Theatre: www.donmarwarehouse.com

Lees meer

En terwijl wij het over het alternatief circuit in Londen hebben (reacties, ‘Product: World Remix’), ben ik gisteravond naar het Arcola Theatre (www.arcolatheatre.com) gegaan voor de prachtige opening night van ‘Chasing the Moment’ geregisseerd door Mehmet Ergen, tevens stichter en artistiek leiding van het Arcola. - Oke, het is geen vier dagen sinds ik voor het laatst naar een voorstelling ben geweest terwijl ik altijd over de prijzen van alles in Londen klaag, maar de Arcola heeft één keer per week een ‘Betaal wat je kunt’ avond, net als een aantal van die soort theaters, dus ik ben toch nog gegaan - ‘Chasing the Moment’ speelt zich af op één avond in een vieze kelder, waarop Studio 1 van het Arcola verschrikkelijk op lijkt, in een jazz club in East Londen. Een aantal karakters praten met elkaar over hun opvattingen over jazz waarmee conflicten ontaarden tussen zwart en blank, arbeider en middenstand, jong en oud. Tegelijkertijd is er heel veel ruimte voor humor, medelijden en liefde, hoewel het snel duidelijk wordt dat een paar van de karakters, hoe sympathiek dan ook, voor alles behalve een relatie geschikt zijn. Men hoeft geen verstand van jazz te hebben te genieten van deze voorstelling, het is een behendig werktuig om verschillende karakters met hun verschillende hang-ups en verhalen samen te brengen. Als één van de spelers zegt: alleen mensen met foutieve bedrading (‘wiring’) van jazz houden. Het is ook de gelegenheid om de spelers en paar nummers te laten spelen tijdens de pauze.Engels theaterDe voorstelling ‘Chasing the Moment’, winnaar van een Time Out ‘Best Fringe Award’ en geschreven door actor/schrijver (weer één, zie reacties: ‘World Product’) Jack Shepherd, is in één zin typerend voor Engels theater: het is het een revival. Theaters in Engeland zijn soms verlegen om risicos te nemen en dit stuk was een groot succes toen het voor het eerst in 1995 gespeeld werd (in het BAC, nog een interessant theatertje voor alternatieve toerende gezelschapen, maar het dreigt nu dicht te gaan). Ook typerend voor het Engels theater, is dat de discussie over de ‘multiculturele samenleving’ zich beperkt tot discriminatie en de spanning tussen zwart en blank, terwijl dat allang achtergehaald is door de grotere discussies over culturele botsingen (maar het stuk was al in 1995 geschreven, en ik weet donders goed dat de discussie over normen en waarden en culturele botsingen vaak xenofobie is).Arcola TheaterHet Arcola Theater was oorspronkelijk een oude klerenfabriek waarin Mehmet Ergen, artistiek leiding, en regisseur van ‘Chasing the Moment’ het theater in 2000 stichtte. Net zowel als hun eigen voorstellingen, spelen daar ook heel interessante kleinere gezelschappen. Het feit dat het een beetje anders is wordt getuigd door het feit dat een aantal vertaalde Nederlandstalige stukken door Company of Angels o.a. daar worden gespeeld… Bovendien is het Turks & Koerdische ‘community theater’, Ala Turk, daar gehuisvest, en mensen uit de Turkse en Koerdische gemeenschappen klassiekers in het Turks spelen.In bepaalde opzichten spiegelt de visie van Wes, de jazz club eigenaar in ‘Chasing the Moment’ die van Ergen. Volgens Joanne, club manager en zijn vriendin (vaak wordt over Wes gesproken, maar hij verschijnt nooit in het stuk), zag Wes dat er niets cultureels in de wijk was, en wilde iets er aan doen.’Chasing the Moment’ speelt t/m 24 februari, ‘Pay What You Can’ kaartjes zijn haalbaar op een dinsdagavond vanaf 6 of 7 uur ‘s avonds (zie website: www.arcolatheatre.com/index.php voor nadere inlichtingen).

Lees meer

Eigenlijk was ik weer in de stemming voor doorwerken toen het Bush Theatre, één uur vóór de voorstelling, mij toch nog terugbelde om te zeggen dat er een kaartje vrij was. Toen ik vroeger aan het bellen was, leek het al een verloren zaak: Londen heeft meer theaters dan in een aantal Europese landen samengeteld maar toch wordt het al moeilijk als je pas om vijf uur op een zaterdag begint met rondbellen voor betaalbare kaartjes. Niet dat alles wordt uitverkocht, het is alleen een uitdaging om een keus binnen een redelijke tijd te maken, en kennelijk zijn theaterbezoekers in Londen net zo oplettend als ik. Maar ik had geluk. Het Bush Theatre is één van de belangrijkste theaters voor nieuw werk en ik wilde per se het laatste stuk, waarin hij ook speelt, van toneelschrijver Mark Ravenhill zien. Questionnaires aan Britse literaire agenten (zoveel!) over hun mogelijke belangstelling voor vertaalde Nederlandse toneelstukken (meer dan je misschien zou denken, en ook nog een verhaal voor Moose.nl als ik klaar ben) moest tot morgen wachten.Het is een minimalistisch decor. Twee stoelen en een laag tafeltje en een aantal stapels scripts in een donkere ruimte die het kantoor van een regisseur weergeeft. De regisseur, gespeeld door Mark Ravenhill, legt uit, vol overtuiging, aan een aan slechtere tijden gevallen actrice waarom hij haar voor zijn nieuwe film zo nodig wil hebben. Eigenlijk is het een monoloog, het actrice is gespeeld door de net afgestudeerde Jo Lobban, ze hoeft alleen een beetje te reageren op de woorden van Ravenhill.De regisseur speelt de rol van Amy voor, eigenlijk de innerlijke monoloog van de rol, maar wij worden bewust dat hoe meer de ‘innerlijk’ detail de regisseur vol overgave invult, hoe weinig de rol van de actrice eigenblijk voorstelt. Net als in alle Hollywood films, de actrice is nauwelijks meer dan een ‘love interest’.Langzamerhand worden we bewust dat de rol van de actrice desondanks niet alleen een ‘love interest’ is. De film behandelt de thema’s van 9/11 en Islamitische extremisme, maar met de slechtste tweedimensionale karakters, met Osma bin Laden gespeeld als een gekke, buitenaardse, gehandicapt monster, en waarin je zomaar speciale eenheden kan opbellen, waar Troy, de vriend van Amy springt van de Twin Towers, ‘The Fall of Troy’, terwijl zij net heeft gevrijd, geneukt eigenlijk, met een vermoedelijke terrorist, en het wordt duidelijk dat de film ook een soort porno zoveel als ‘slasher’, Rambo-achtige movie in de aller-slechtste smaak wordt als zij traint om zelf terrorist te worden. Tegelijkertijd is het duidelijk dat de regisseur geobsedeerd met de actrice is, daarom verliest hij zichzelf in het navertellen van de film ‘Mohammed and Me’. Ravenhill, meest bekend voor zijn berucht toneelstuk ‘Shopping and Fucking’ en ‘In yer face’ collega van Sarah Kane, neemt ons mee door de film, zijn regisseur komt af en toe terug naar de werkelijkheid om te controleren of de actrice nog bij hem is. Hij is totaal onbewust van de tegenstellingen en onmogelijkheden van ideeën, cliché, en belachelijk tekst (jammer dat ik de beste tekst niet heb opgeschreven) in de film, net als de Amerikaanse politici in hun huidige avontuurfilm die Irak afspeelt.Vaak worden we verteld door vrienden wat in een film afspeelt, maar nooit zo meeslepend als hier. Af en toe begon ik toch te denken dat het net te lang duurde, maar toch wilde ik nog altijd weten wat daarna gebeurt. Als ik een kleine klacht heb, en het is moeilijk om het goed te verwoorden, is dat ik de indruk kreeg dat er geen emotionele verband met de lichaamstaal/beweging van Ravenhill en zijn woorden was. Hoe goed gechoreografeerd en geplaatst zijn bewegingen, perfect zou ik zeggen, was het alsof hij er toch té bewust van was, en dat bewustheid kwam tussen zijn bewegingen en zijn voordracht. Toch een aanrader.Ik vraag me af hoe een Nederlands publiek op zo’n stuk zou reageren. Als iemand wilt dat ik het vertaal, je weet waar je mij kan vinden, en mijn Nederlandse vriendin kan mijn Nederlands nog altijd controleren (maar niet vanavond, ik ben té ongeduldig).Het Bush TheatreEven over het Bush Theater dat een voorbeeld van een paar theaters in Londen zijn die eigenlijk weinig meer dan klein speelruimtes boven pubs zijn, vaak in het alternatief circuit. Van deze is misschien The Kingshead meest bekend - je kunt geen typische pub naam hebben. Het Bush Theatre zit in Shepherds Bush, klem achter een Ierse pub waarin een authentiek plat Londens accent (Cockney) te horen is. Het duurde eventjes voordat ik besefte dat de sirenes van politieauto’s tijdens de voorstelling geen geluidseffecten waren, maar gewoon het geluid van buitenaf in de straat. Er is hooguit plaats voor zestig mensen in het theater maar toch wordt het de wieg van veel toneelstukken die naar het West End en Broadway hebben verhuisd.’Product: World Remix’ speelt in het Bush Theater, Londen (http://www.bushtheatre.co.uk/) t/m 3 febrari 2007.

Lees meer