theaterpraat

Ik denk dat dit een nieuw ritueel zou worden: één uur in een rij staan voor het Donmar Warehouse Theatre voor twee van de tien kaartjes zittend of 30 kaartjes staand die alleen op de dag van de voorstelling vrijgesteld worden (de jongen net voor me kocht de laatste zittenden). De voorstellingen zijn de moeite waard, de Donmar is door de critici toegejuicht, en het is bovendien gezellig: theater liefhebbers van soms heel de wereld kletsen graag met elkaar terwijl ze wachten. Ze behouden zelfs je plek als je een koffie gaat halen. En deze voorstelling, ‘Don Juan in Soho’ was binnen de kortste tijd helemaal uitverkocht toen het opende eind november. Het is een verwerking van het Don Juan verhaal door Patrick Marber, befaamd schrijver van ‘Dealer’s Choice’ en ‘Closer’: het laatste nu op tournee in Nederland en ook verfilmd met Jude Law, Julia Roberts en Clive Owen.Marber plaatst zijn Don Juan, die zich niets laat tegenhouden om de laatste schoonheid te veroveren, in de Soho, ook eenmalig centrum van Londense decadentie (maar met niets aan de Wallen, natuurlijk) van vandaag. Don Juan wordt gespeeld door Rhys Ifans als een adellijke poseur met geweldige ‘one-liners’ en hilarische beledigingen voor zijn trouwe knecht en Elckerlijc figuur, Stan. Als in alle klassieke stukken leren we eerst over onze antiheld door wat anderen over hem zegt, maar hier terwijl hij bezig in de andere kamer is een Kroatische supermodel te neuken.Het stuk is een curieuze fusie van moraliteiten (en theatrale vormen) uit de 17de en 21ste eeuw toegankelijk gearticuleerd met een krachtig ultramodieus taalgebruik en hedendaagse achtergrond. Marber is heel goed in het uitzetten van de filosfie van Don Juan, Juan is in bepaalde opzichten de belichaming van de moraliteit, of decadentie, van onze tijd, maar Marber is niet zo goed in het uitleggen van de bewegingsredenen van de ‘goede mensen’, de vrouw van Don Juan en haar broers, die alleen kunnen zeggen dat Don Juan een slechterik is - punt. Ik vermoed dat Marber aan de vorm van een moraliteitsverhaal heeft gehouden zonder te weten hoe hij die moraliteit goed moet uitleggen. Daarom moet hij de goede karakters achterlijke Ieren, ‘spudmashers’ - pieper verpletterers(?) -, maken, plattelanders en katholieken, maar toch bleven ze minder geloofwaardig. Helaas, als met vele goede figuren, zijn ze twee-dimensioneel, en de actrice die de maagdelijke Elvira, de vrouw van Juan, moet spelen kan het niet helemaal overbrengen dat Juan haar in een wellustig robbedoes heeft veranderd; de andere karakters zijn sterkere, prettig gespeelde types wilde hebben).Stan, de knecht van Don Juan, is geloofwaardiger, hij houdt van zijn heer, maar hij heeft een hekel aan hem zijn gedrag, en ik vermoed dat meest van het publiek deelt zijn verdeeldheid. Ondanks zijn bijkbare gebrek aan moraliteit, heeft Don Juan toch een eigen(zinig) moreel, hij wil een zwerver verleiden om Allah te beledigen door hem zijn ₤6000 horloge te bieden, maar als de zwerver weigert, geeft hij het hem toch. Hij is ook maar egalitair in zijn veroveringen: zwart of wit, arm of rijk, maakt het hem niet uit, alleen als ‘het een gat heeft’. Het is een plezierige stoeipartij met veel die je doet lachen en een bijzonder taalgebruik die ook niet te moeilijk voor mijn Nederlandse metgezel van deze week was. Staan door de hele voorstelling (130 min) zonder pauze was wel te doen, vooral als die kaartjes alleen ₤7,50 een stuk zijn. Voor mij als vertaler was het stuk ook interessant omdat Marber heeft gekozen om het stuk niet helemaal 21st eeuw te maken (er blijft sprake over adellijkheid, eer, er is een schurk en heldin, enz), maar hij blijft ook niet helemaal in de 17de eeuw (zeker niet met het grafisch seksuele referenties en scènes). Normaal wordt er in vertalen discussie over hoe dicht je aan een brontekst moet houden, in tegenstelling met hoe ver je voor je beoogde lezer moet zorgen, maar voor het vertalen (of hier, ook updaten) van toneelstukken geldt het in het algemeen dat je je alleen voor je toeschouwer moet zorgen (dus helemaal in het dag van vandaag). Hier is het anachronisme plezierig, en meeste mensen (zelfs Engelsen) hebben al van tevoren minstens een vaag idee over wie of wat Don Juan was en de gewoontes van diens tijd.Teksten van voorstellingen zijn te koop met korting. Ook de moeite waard is het onderwijsprogramma van het Donmar met een bruikbare studiepak via de website (met een interessante vergelijking tussen een directe vertaling en Marbers verwerking van Don Juan) en discussie avonden. Er zijn ook avonden met boventiteling, gebarentaal, en uitleg voor slechtzienden. Op het Donmar Warehouse Theatre zijn er altijd 10 kaartjes om 10.30 ‘s ochtends vrijgesteld op de dag van de voorstelling zelf, en ‘staanding only’ á ₤7,50 (goedkoop!) alleen als de voorstelling helemaal uitverkocht is. Maar als je zeker van een kaartje wilt zijn moet je één uur van tevoren zijn, vooral op een zaterdag. Maar als ik eerder zei, wachten in de rij is niet onaangenaam en Covent Garden ‘s ochtends is heel leuk. Geen twee minuten van het Donmar is er Neals Yard waar je in verschillende alternatieve winkels biologisch kunt eten en kopen, en ‘s avonds, zelfs na de voorstelling, zijn veel van de bekende en minder bekende mode winkels nog open. Covent Garden metro halte (Undergound) is zeer druk op een avond en wordt best verwijderd.’Don Juan in Soho’ door Patrick Marber speelt t/m 10 februari 2007 in het Donmar Warehouse Theatre: www.donmarwarehouse.com