Stoere gasten, goeie voorstelling. Stoere gasten.

Prachtige voorstelling van dit Spaanse Blut und Boden stuk. Je denkt misschien: “die Lorca-figuren zijn allemaal freaks, wat koop ik ervoor”, maar deze voorstelling kreeg het met gemak voor elkaar om je te helpen herinneren aan een paar basisbehoeften van de mens: gezondheid en eer. En ook aan het feit dat passie in staat is deze kwetsbare behoeften te verteren als een hyena zijn rottend aas.
Misschien overdreven die Spanjaarden een beetje, maar in een heldere wereld leefden ze wel. Helder als de bloedrode maan in deze heldere, beeldende enscenering.

Na deze voorstelling moest ik denken aan wat Jac Heijer dertig jaar geleden over het Onafhankelijk Toneel schreef: Als er dan een groep opstaat, die zijn theatermiddelen ook nog met opvallend veel hersens toepast, dan krijgt het toneel zoals dat in ons land gespeeld wordt, er een nieuwe, heel andere norm bij. Die norm heet Onafhankelijk Toneel.

Vervang de oudere kunstenaars door de jongere, laat een restje van het odeur van het revolutionaire OT zich vermengen met dat van dit associaal grote talent, neem een marge van enkele ontwikkelingsjaren en je hebt enig idee.

Een voorstelling als een strenge winter: koud, maar weldadig. (metafoor: Billy S)
De tekst vond ik maar niks. Alleen door me heel sterk te verplaatsen in de pathetische leefwereld van een aan depressies en psychische stoornissen lijdend kind van in de twintig, en daarbij ook in het oog houdend dat je van zo iemand niet teveel uitgekristaliseerde communicatie mag verwachten, kon ik er iets mee. Maar dat was wel veel gevraagd! (“Ik heb altijd van je gehouden, ook toen ik je haatte” - dat werk.) De vertaling was stylistisch consequent, maar wel wat abstract.
De regie van Provily, een statische monoloog, maakte het er niet makkelijker op. Hij had er geen zachtgekookt -, maar een hardgekookt ei van gemaakt. Al met al was de voorstelling dus een regelrechte strafexpeditie.
Maar door Provily’s onverschrokken consequentie keerde het zich uiteindelijk ten goede. Het harde werken op de stoel verschafte, hoe calvinistisch het ook klinkt, plezier. En ook het voelen smelten van mijn weerstand tegenover het geheel, vond ik een sensatie. En tegen het einde werd het spel van Nanette Edens zo krachtig en enigmatisch dat het geheel me volledig te pakken kreeg.
Kortom, voor mij was deze voorstelling vooral een persoonlijke ervaring, en ik denk dat ze dat, als vanzelf, ook voor anderen zal zijn.

Yo!

Jonghollandia en Betontanc, een jonge Nederlandse en een jonge Sloveense groep, beiden succesvol, werden door het machtige geld van de EU samengebracht. Ze dachten: wat zou nu beter zijn dan om met EU-geld een EU-debat uit te lokken? Aanvankelijk waren ze daarom van plan om de voorstelling de titel ‘Killing Berlusconi’ te geven, maar één van de vijfhonderd advocaten van de Italiaanse reus kreeg er lucht van en raadde dit ten sterkste af.
Tijdens de voorstelling, die een happening-achtig karakter heeft, neemt het publiek deel aan een congres. Dit congres moet een antwoord opleveren op de vraag of Berlusconi doodgemaakt moet worden of niet. De organisatie van het congres doet er alles aan om de congresgangers ervan te overtuigen dat dit zou moeten gebeuren. Er worden werkelijke feiten gepresenteerd, maar wel met gebruikmaking van allerlei manipulatieve truucs. De filmpjes werden begeleid door dreigende achtergrondmuziek en er werd ingezoemd op de tranen in de ogen van een blonde schone. Uiteindelijk lukt het de congresorganisatie om een stemmingsuitslag te verkrijgen die groen licht geeft voor het doodschieten van Silvio Berlusconi.
Ik vond het jammmer dat de spelers niet waren toegekomen aan het ontwikkelen van personages. De personages van de Jonghollandia spelers vind ik altijd geweldig en de technische skills van de Betontancers waren wat dat betreft ook veelbelovend. Helaas werd er geen gebruik van gemaakt. Ook mochten ze wat mij betreft iets meer schmieren. Deze happening-achtige voorstelling kan dat zeker hebben.
In de komende weken verschijnt in een groot Italiaans politiek maandblad, de ‘Panorama’ - geleid door Marina Berlusconi - een uitgebreid artikel over deze EU-geld voorstelling. Extra leuk is dat Slovenië direct grenst aan Italië en dat er tussen deze twee landen nog altijd een door nationalisme gevoed conflict bestaat over de status van de stad Triëst.

Alsof er een hoge drukgebied in Frascati hing, zo kraakhelder werd deze tekst van Paul Pourveur gebracht door Monique Kuijpers en Reinout Bussemakers. Deze technische, ervaren acteurs met stelden zich dienstbaar op aan de tekst en het publiek. Met als gevolg die heldere ervaring, die door een leeg aandoende vormgeving nog werd versterkt. Een wit hoogpolig tapijt op de grond spiegelde een trapeziumvormig projectiescherm daarboven. Tussen dit enorme tapijt en projectiescherm (waarop bijvoorbeeld wolkenluchten, een enkel bloemetje in een berglandschap en een paar zonderlinge vogels te zien waren) vertelden de acteurs over de ongelijke strijd van moderne mensen die het met hun zwakke wil en banaliteit moeten opnemen tegen het machtige lot. Door de helderheid in de uitvoering, en de vele herhalingen en de niet lineair vertelde verhaallijn van de tekst, kreeg ik niet het gevoel dat de voorstelling, zoals gewoonlijk, ‘mijn hoofd vulde’, maar eerder dat het verhaal met zijn thema’s de ruimte in mijn hoofd steeds verder wist op te rekken. Op de speelvloer deinden de ruimte en tijd uit en in mijn hoofd verbreidde zich een mentale ruimte voor deze voorstelling. Een aangename sensatie.
Inhoudelijk vond ik het zwakker. Aan het begin wordt verteld over hoe William Shakespeare noodgedwongen naar Londen moest verhuizen nadat hij tegen het lokale gebod van zijn geboorteplaats in een edel damhert had doodgeschoten. Conclusie: had hij dit slachtoffer niet gemaakt, was hij nooit een succesvol toneelschrijver geworden. In de loop van de tekst wordt op impliciete wijze de vergelijking opgedrongen tussen de betekenis van het overleverde corpus van Shakespeare voor het theaterbedrijf en de betekenis van multinatiols binnen ons gevorderd kapitalistisch systeem. Wat zonder meer uitpakt als een aardige vergelijking. Maar doordat dat edele damhert aan het begin van de voorstelling moest sneuvelen, lijkt het erop dat de tekst je aan het verstand probeert te peuteren dat het succes van het kapitalisme niet los gezien mag worden van de vele edele damherten – onschuldige arbeiders – die daarvoor moeten bloeden. En op zich schuilt hier natuurlijk grote waarheid in, maar het is mij toch een veel te simpele voorstelling van zaken.

Wat fijn dat de programmering van de Amsterdamse Stadsschouwburg op pijl raakt. Deze voorstelling van C de la B is van internationaal niveau. Ik heb vooral genoten van de fijnbesnaardheid van de dansers en zangers waarmee ze herkenbare, maar toch zeldzame intermenselijke emoties uitbeeldden. De scene met de mismaakte gesluierde vrouw vond ik het grappigst en het best. Mismaakt, gesluierd en vrouw tussen allemaal mannen, werd ze constant vernederd. Haar absurd grote levensdrift echter (haar gedrag deed denken aan dat van een ADHD kind) deed die vernederingen volledig teniet. Als slachtoffer negeerde ze haar slachtofferschap… Nou ja, je had het moeten zien.
Verder was het fijn hoe de multiculturaliteit op aantrekkelijke wijze werd gevierd. Fijn dat dat multiculturele idee, wat natuurlijk zo oud is als de bijbel, ook in zo’n elegante frisse vorm kan verschijnen. Maar toch! Het blijft het multiculturele idee! Ik werd er ook nu weer niet hitsig van.

De limbodans onderlangs de lat van de kiezer/kijker/staker van de laatste jaren is om kotsmisselijk van te worden. Gisteravond heb ik bij Brodders in Arms van toneelgroep Alaska een beetje verlichting gevonden voor het verdriet om mijn land. Al die dingen waar je dat gare, ontevreden gevoel van krijgt, kreeg van de voorstelling een dikke rode clownsneus opgedrukt en grote groene flapschoenen aangetrokken. Barend en Van Dorp, ‘het mediacircus’, het verschijnsel dat in Nederland voor ieder onontplooit initiatief al geld gereserveerd is (zelfs voor een toekomstige revolutie bestaat al een laatje met geld - wat een weelde toch eigenlijk!), het feit dat de regering Bush het internationaal strafhof in Den Haag niet heeft erkend en de mogelijkheid om Amerikanen met geweld uit den Haag te bevrijden hebben open gelaten… De schrijfster heeft mij zonder meer geholpen om deze ‘hete herfst’ (braak) door te komen.
Alaska hoefde niet te imponeren met de vorm. Af en toe hing er zelfs een klokhuis achtige kleinkunstsfeer over het podium. Dat was niet erg, want de vele grappen spraken voortdurend het beoordelingsvermogen aan. Wel rammelde de voorstelling in een paar scènes. Zelfs soldaat Victor (gespeeld door Maria Kraakman - halleluja wat een talent) moest zich af en toe opnieuw orienteren. Verder vond ik dat de voorstelling zich iets meer sferische had mogen ontwikkelen en vond ik de ‘leuke liedjes voor de afwisseling’ onnodig. De dramaturgie ontsteeg het niveau van dit soort truucs, zonder meer, en ook tijdens de scenes zelf was iedereen zich ruimschoots aan het amuseren.

Literatuurwetenschapper Harold Bloom zegt dat literatuur ons kennis laat maken met de verschillende mensen die er in de wereld zijn. Wat dat betreft schiet het lekker op met de zeventien personages in Botho Strauss’ ‘Trilogie van het Weerzien’. Het sterke aan de enscènering van De Tijd/Het Toneelhuis is ook dat al deze personages zeer goed zijn uitgewerkt, bijna intens. Je ziet een tableau van zeventien geloofwaardige individuen en dat is behoorlijk indrukwekkend. Ook indrukwekkend is het raadsel dat al deze verschillende karakters nagenoeg hetzelfde leven leven. Dat de individuen in een kudde leven.
Zwakker vond ik dat er net gedaan werd alsof het stuk, dat in 1977 werd geschreven, nog volledig actueel was. Alsof de landerigheid, de inertheid, de ambtelijkheid van de (culturele) elite onveranderd zou zijn gebleven. Klets! Personages als ‘De schrijver’, ‘De museumdirecteur’, en ‘de kunstenares met matig talent’, zakten dan ook genadeloos door het ijs. Over hedendaagse mensen zouden grote toneelgezelschappen geen lulkoek moeten verkopen; wat dat betreft waardeer ik regisseurs als Ivo van Hove en Theu Boermans toch een stuk beter.
Niettemin, in zijn museale functie, was het een zeer mooie enscènering van een prachtige tekst.