Richard III, van beroep schurk, tiran, machtswellusteling - afijn, we kennen ‘m. In de Arabische wereld kennen ze die types ook wel, president heten ze daar. Het koloniaal verleden zit nog in het geheugen dus al die Engelse namen worden misschien daarmee geassocieerd. En de Amerikaan intervenieert vanop de achtergrond het hele boeltje de soep in.
Via satelliet-televisie kijkt de wereld mee naar alle machinaties - en smult! Want een heerlijke voorstelling is het, aan alle kanten. Spel, decor (prachtige transparante spiegelwand), attribuutjes (dat damestasje!), tekstbehandeling (hoewel, dat Arabisch - nou ja, tenminste léék het prima) - wat heb je als verwend westers consumentje nog meer nodig? Vaart, humor, inhoud, alles was er wel. En jaloezie, want kán dat bij ons nog, artistiek verantwoord regiempje pesten op het toneel?

Persoonlijk ga ik liever naar Damascus dan naar Toneelgroep Amsterdam, maar voor mijn eigen welzijn moet ik soms toch maar mijn trouwe viervoeter (Vooroordeel heet-ie) even aan een boom binden en gewoon gaan. De reis gaat deze keer per Audi, en wordt begeleid door iemand van de firma Derwig, waarmee ik eerder al goede ervaringen had. De Audi kende ik nog niet, anders dan dat wordt beweerd dat het prima auto’s zijn, hoewel behoorlijk duur misschien in de aanschaf, en eigenlijk ook wel in het verbruik en het onderhoud. Maar het comfort is prima, goed zicht, de motor hoor je bijna niet, prima geluidinstallatie, heeft voor de vele wegsoorten en obstakels onderweg allerlei oplossingen, om maar wat te noemen. Hoeveel versnellingen deze heeft weet ik trouwens niet - wellicht wat het toch een automaat. Als gezegd, de motor hoor je haast niet.

Misschien zit er ook geen motor in..? Dat zou eigenlijk best eens zo kunnen zijn ja. Ik heb er dus maar even naar gevraagd, en er zit er toch wel eentje in hoor. Betwijfeld wordt wel of dit type, dat op zich best voor een Audi geschikt lijkt te zijn, niet beter in een andere uitvoering tot zijn recht kan komen. Er schijnt namelijk heel veel aan gesleuteld te zijn om ‘m onder de motorkap te krijgen. Misschien, zo denk ik dan even snel zonder er verstand van te hebben, had-ie beter op de tekentafel kunnen blijven liggen, zodat de liefhebbers van zo’n ongetwijfeld fraai stukje techniek ‘m gewoon lekker onder elkaar tot zich hadden kunnen nemen.
Aan de reisbegeleider lag het trouwens niet, die deed erg zijn best en ging vaak helemaal op in zijn verhaal. Maar te merken was dat hij het op sommige plekken ook niet helemaal leek te weten, wat mij niet veel uitmaakte want er was best genoeg te zien onderweg, en hij praatte graag en veel, ook over zichzelf maar deed dat bijna altijd bijzonder boeiend. Hij bracht ons zelfs terug naar het begin van de reis, dus ik was eigenlijk nog best snel thuis ook. Eventjes op en neer naar Damascus. Voor foto’s of andere herinneringen moet je overigens niet bij mij zijn.

Heeft vreemdgaan nut? Wat doet de natuur eraan, bijvoorbeeld? Maar laten we het eerst proberen te definiëren, dat praat wat makkelijker. Iemand heeft haar laptop op een tv-scherm aangesloten en laat ons wat vogels via youtube zien. Ja dat kan thuis ook wel. Al zit ik daar niet in een zaaltje met mensen van wie een deel er vorige week ook was. Zelf was ik er toen niet, ik weet niet meer waarom.

Wat zeker is, is dat het NUT aan vreemdgaan doet. Een onderzoek heet het, deze serie van negen maandagavonden. We mogen watertanden bij een heerlijke monoloog van Floor Leene, kijken naar de lezing van een dialoog, wat discussiëren in aanwezigheid van een bioloog (man met baard, prima gecast) en in een hoekje op de bank zit een franse zanger. ‘t Kan ook een behanger zijn. Of iemand uit Den Haag. Hee daar is Floor weer. En dan de dialoog, maar nu gespeeld. Wel goed hoor, maar het kan vast beter. Spannender. Kijk, dat treft: wij mogen van Greg Nottrot, de regisseur van dit alles, onze inbreng geven. Nou, Greg, wij willen graag vreemdgaan. Maar daar komt weer eens niks van, want jullie houden ons de hele avond binnen.
Geboeid.
En misschien de komende zeven maandagavonden ook wel.

Ik weet trouwens alweer waar ik vorige week was. Sigaretten halen, dat was ik. Eh nee ik rook niet, da’s waar - maar voor jóu hè, schat. Mag jij lekker een andere uitvlucht verzinnen!

Staan twee monologen op het toneel.
Zegt de ene tegen de andere: Wat heb jij een lap tekst joh! Waar heb jij die in godsnaam opgelopen?
Waarop die ander dus zegt […]*


* zelf na de voorstelling in te vullen - ik mag de clou natuurlijk niet verklappen!

Nee, geen minirecensie, ikje uit de onderbond kan nooit de kwaliteit en de finesses van een voorstelling uit de champions league op waarde schatten,
minirecensies doen we wel weer bij de totodivisie,

hier is een oproep op z’n plaats,
een oproep aan jullie om deze voorstelling nog te gaan zien,
en dat moet dan op aankomende woensdag 13 februari,
in Groningen.
Tenzij je niet goed tegen kleiduivenschieten kunt, dan kun je wellicht beter thuisblijven.
In alle andere gevallen moet je gewoon gaan. Heb je afgesproken met vrienden: neem ze mee. Is er voetbal op tv: is er morgen ook wel (nou ja, als je naar het stadion zou gaan, heb je misschien een excuus).

Ik wist gelukkig al lang geleden dat dit een prachtige voorstelling zou worden, want ik mocht deze groep uit Litouwen driemaal eerder aan het werk zien,
met een Hamlet, een Macbeth en een Othello.
Nu dus Faust. Ook helemaal goed.

Hulde voor de schouwburgen die deze groep wederom naar Nederland hebben gehaald,
in het verleden meen ik alleen Utrecht en Rotterdam,
en nu ook Amsterdam en Groningen.

Ja, ik kan ook wel eens blij zijn met mijn Schouwburgje.

Een tip tot slot: ga als de voorstelling gedaan is en het doek sluit, niet direct klappen. Wacht daar even mee. Het mooiste, maar ook het moeilijkste natuurlijk, is het als de hele zaal even wacht met klappen. Laat het even tot je doordringen. Even maar.

En dan klappen.
Daar is tijd genoeg voor. In Utrecht klapten we langer dan ik me kon heugen.
Het vorige klaprecord was waarschijnlijk bij de Othello van Meno Fortas.

En als jullie dan woensdagavond in Groningen met z’n allen zitten te genieten, en, na een korte pauze, het slotapplaus inzetten,
weet dan dat ergens in Utrecht, iemand nog zachtjes mee zit te klappen.

Vier dagen voorbereiding voor het stuk
De drama-klucht van Pieramus en Tipsie
Die lamentabel zuchten naar geluk
Te vinden door de Muur zijn blote bipsie

?t Is amateurtoneel, geen hoogstaand spel
Hoewel, die Nico Spoel is goed aanwezig
En zie die leeuw, verrek maar dat is Nel!
Ook Sjef is, zelfs met tekst, toch prima bezig

Toch duurt het stuk de hertogin wat lang
?Wat lang? is ook de eigenschap der vrouwen
Ze jagen er de mannen mee op stang
En na het plagen gaan ze lekker trouwen

Puck Tanghe heeft zijn feestgedruis getemd
Zo is het door het toeval voorbestemd

Vijf personages met wat onderlinge relaties, onverwerkt verleden en stevige tegenstellingen in karakter en carrièrepad, zitten ruim anderhalf uur opgesloten in een ruimte, een vliegveld waar een grote onbekende storing heerst. Daar is best een onderhoudende voorstelling van te maken, en dat gebeurt deels ook wel. Maar echt boeiend wordt het niet, en dat komt denk ik doordat ze geen groot probleem hebben meegekregen om op te lossen. Want het probleem van de Grote Storing is door hen niet op te lossen, dus dat is al snel niet meer spannend.
In de theatrale uitwerking van het basisidee dat het maar eens over geld zou moeten gaan, zit dan ook niet zozeer het belang van deze voorstelling. De voorstelling gaat ook niet echt over geld, maar meer over de (vermeende) jachtigheid waarmee de aarde rond schijnt te draaien en waar een onverwacht moment van wereldwijde rust best een goeie ingreep in kan zijn. Dus niet iedere vrij-, zater- of zondag verplicht rust nemen, maar een echt a-ritmisch ontregelend moment. Da’s best interessant; wie organiseert dat, en hoe pakt dat uit.
De financiële uitwerking daarentegen is interessanter. Vanuit de geld-gedachte is een prima publiciteitsoffensief geregisseerd omtrent deze voorstelling, waarvoor veel hulde. Want aan dat eenzijdige gelurk aan de subsidie-uiers moet maar eens goed gemorreld worden. Graag meer daarvan! Opdat ook het ‘echte’ bedrijfsleven eens wat geld in toneel gaat steken. Misschien ooit zelfs wel echt geld..!

Een film óver toneel, óp toneel. Inhoudelijk is er niets interessants aan. Wel is er wat prachtig spel te zien (Elsie de Brauw, de komisch acteur Jacob Derwig), en er is het Naakte Wicht Minis met wie hier op prima wijze een typisch filmongeluk op toneel is gebracht.
Nee, het is de vorm waar het hier om draait. En die vorm, het tegelijkertijd weergeven van het toneelstuk (in het toneelstuk) op schermen in de zaal, de voorzichtige aanwezigheid van publiek op toneel en het opvallend door het beeld lopen van de cameramensen, die kende ik al, en beter, van Romeinse Tragedies, een voorstelling die ruim ná Opening Night in première ging. Opening Night als (geslaagde) vormoefening dus.
Hoe gaat dit verder? Want ik geloof er niks van dat Ivo hier al mee klaar is. Hoewel, het is een Van Hove-vorm die het bij mij, boer volgens de moose-test, goed doet, dus dat zal hem te denken moeten geven…
Hoe gaat dit ‘toneel-tv’ er verder uit zien? Wie gaat het uitzenden, en waar? Op televisie, op internet, in theaters? En zien we dan alleen het eindproduct, of kunnen we ook de echte totstandkoming ervan meebeleven? Misschien mogen we wel per sms meebepalen wie er meedoen en wat er zich afspeelt… Ik zit er klaar voor!

Klaboem!
Zit je net even rustig achteroverleunend in je luie stoel, beetje te keuvelen of te zappen of zo - valt daar in ene een fors geschapen boek op je schoot! Opengevouwen ook, en niet ondersteboven, zodat je meteen tot lezen overgaat! Later merk je wel waar je er nou precies in viel. Eerst maar eens even ontdekken waar we ons nu bevinden. Zeker lijkt toch wel dat dat heel ergens anders is dan voor die Klaboem. Wat een puinhoop trouwens.
Maar ondertussen blijft het, naast dus die hoop zooi, een boek dat we voorgeschoteld krijgen. Er wordt net zoveel verteld als gespeeld. En iemand die een paar bladzijden geen tekst heeft, is dus ook niet aanwezig. Handig, die zooi. Theatraal ziet het er allemaal prima uit. Maar ja, het is een boek, van Houellebecq nog wel, dus zal het toch ook daarover moeten gaan. Welnu, ik ben het er nog niet zo mee eens. Zo. Nu het toneelstuk weer, waar de personages niet helemaal doordringen omdat ze boekpersonages zijn, meer dat dan toneelpoppetjes, met hun ge-vertel. Niet dat het vervelend is, want er was best goed spel te zien, en ook spelplezier (er lag een hoop lol tussen de zooi). Maar echt meeleven lukt niet.
Het meedènken dan, lukt dat? Nou, het boek werd niet weggespeeld door al het theatrale geweld. Hedonisme, pornografie, kapitalisme, de seksuele samenleving, en wat wordt er zoal nog meer hierbij genoemd - en dan dat mannetje aan de zijlijn met zijn waarheidjes. Moslim. Met klaboem tot gevolg. Dat is nog niet vanzelf belangwekkend hoor, of maatschappijkritisch, of ge-engageerd. Mighty Society heeft de tijdgeest beter bij de kladden, dacht ik toch. Maar misschien ben ik het er gewoon nog niet zo mee eens, en is het nadenken nog maar net op gang.
Met dat het, hoewel geen topstuk, een prima genietbare voorstelling is, ben ik het wel eens. En nagenietbaar is het zeker.

S: Is dit een toneelstuk?
W: Nou, eh, ja ik dacht van wel. Er staat een decor, er zijn spelers, tekst, er is ook publiek, ja dit is een toneelstuk hoor.
S: Of is het meer doen alsóf het een toneelstuk is?
W: Maar toneel ís toch doen alsof?
S: Ja, maar als iedereen dat weet, kun je dus ook gaan doen dat je doet alsof je doet alsof. Dus niet dóór het gat van de decordeur lopen, maar ernáást naar binnen komen. En knipogen naar het publiek als je bijval voor je standpunt wilt scoren richting je tegenspeler (die dus ook in het complot zit, maar aan de andere kant). Zo zorg je er toch maar mooi voor dat we niet gaan meeleven, of partij kiezen. Want wij worden gevraagd om mee te draaien in de manipulaties.
W: Ik vond dat ze het wel heel goed deden.
S: En als actrice zeggen dat je toneelschrijft, in plaats van dat je bijvoorbeeld tuinarchitectuur als hobby hebt. Misschien is het zo wel meer een kapstok dan een toneelstuk!
W: Ach ik vond het wel een aardig inkijkje, in hoe nou zo’n toneelstuk tot stand komt en zo.
S: Het kan zomaar een voorbode voor een writer’s block zijn hè, schrijven over schrijven.
W: Hoe bedoel je?
S: Als je helemaal niks meer weet, kun je altijd nog gaan schrijven over jezelluf en je dagelijkse bezigheden. En als je dat ook gehad hebt…
W: Dan ga je toch iets heel anders schrijven dan toneel? En bovendien kun je zo als schrijver ook eens zeggen wat je zoal dwarszit. Je kritiek van repliek dienen.
S: Alsof wij daarop zitten te wachten zeg. Dat ruziën ze maar lekker onderling ergens uit. Liefst wel ergens openbaar natuurlijk…
W: Maar het mág toch zeker wel, toneel over toneel? D’r is toch geen wet die dat verbiedt of zo?
S: Tuurlijk mag dat wel - als het iets zinvols toevoegt. Maar Monique Kuijpers had ook tuinarchitecte kunnen zijn. Had ze net zoveel kunnen kibbelen met haar man, en dan een buitenstaande jongen naar binnen trekken om de woordenstrijd kracht bij te zetten. Hoewel dat natuurlijk ook allemaal niet nieuw is.
W: Voor jou niet nieuw misschien, voor mij lekker wel.
S: Heb je Who’s afraid of Virginia Woolf nooit gezien? Moet je blijkbaar ooit schrijven of zo.
W: Nee. En ik vond dit een boeiend gevecht. Met een heel aardig einde. Waarin die buitenstaander…
S: Niet verklappen wat-ie ging doen op het (nogal softe) eind!
W: Okeej. Maarreh, heb jij jezelluf nou wel helemaal goed gesnopen, mannetje? Heb jij nou na afloop ook echt zitten doen alsóf je publiek was? Want je zat gewoon te klappen hoor..!