theaterpraat

In den beginne zijn er beelden: Acht lampen (10 E / 300 W) hangen boven het podium en verlichten een vloer van geschaafde planken (€ 2352,60 exclusief BTW bij Houthandel Quaeyhaege). Uiterst behoedzaam schuiven drie acteurs zesendertig panelen in de juiste positie (BeeBoard karton 600 x 160 x 4). Na dit in een religieuze stilte volbrachte ritueel gaan de drie acteurs, Marlies Heuer, Dirk Roofthooft en Marij Verhaevert, het trapje af om in de zaal te gaan zitten.

Dan zijn er woorden: Lotte van den Berg komt door een zijdeur de zaal in en gaat het podium op. Daar spreekt ze ons toe. Ze legt uit dat we gaan luisteren naar een bandopname waarop haar vader is te horen die zegt dat hij niet zal spelen, nooit meer zal spelen, dat we ons geld terug kunnen krijgen bij de kassa. Tijdens het afspelen van de band blijft het podium leeg. Op twee eenvoudige houten stoelen na. Het zaallicht blijft aan zodat iedereen kan zien dat de dochter, die zich in haar eentje heeft teruggetrokken in een lege zijloge, tijdens het luisteren naar die achttien jaar oude opname bijna voortdurend een lichte glimlach om haar mond heeft. Je zou daardoor het vermoeden kunnen krijgen dat ze trots is op haar vader. De vader zegt ondertussen waarom hij niet zal spelen. Dat is vanwege Christus.

De rituelen
Daarna zijn er weer beelden: We zien hoe Dirk Roofthooft keer op keer half van achter een paneel te voorschijn komt, zich bedenkt, zich weer terugtrekt, er door die herhaling een ritueel van maakt. We zien hoe Marlies Heuer steeds op identieke wijze diagonaal het podium oversteekt met een vol dienblad, op een stoel gaat zitten, en daar, ook steeds op dezelfde manier, doet wat er bij theedrinken zoal komt kijken, hoe ze de laatste keer dezelfde theeceremonie zonder dienblad uitvoert, zonder theepot, zonder kopjes. Ook geluiden worden herhaald: We horen Sainkho Namtchylak op onverwachte momenten met traditionele keelzangen, Judith Vindevogel met steeds dezelfde fragmenten uit een cantate van Bach, Dirk Roofthooft die twee keer hetzelfde gedicht van Joseph Brodsky voordraagt.

Karin is van mening dat verschillende vormen van geloofsbeleving het thema is van deze voorstelling, en dat ‘prudent aftasten van het thema’ de geëigende omschrijving is voor wat er op het podium gebeurt. Ik weet het niet. Ik heb daar zo mijn twijfels over. Voor je het weet begint iemand een discussie over de betekenis van het woord prudent. Dat zou niet de eerste keer zijn. Maar ach, misschien zou ik me daar ook niet door hebben laten weerhouden als niet Karin maar ik deze zin had bedacht: ‘De voorstelling is niet een lineair verhaal, eerder een geheel van impressies, van sferen en rituelen, van een samengaan van beweging, muziek en dichtkunst in wat een prudent aftasten van het thema lijkt te zijn.

De vingers
Bijna honderdvijftig toeschouwers zijn bij de nabespreking op de eerste verdieping. De tientallen die er niet meer bij kunnen, versperren de ingang. Alle stoelen zijn bezet, er zitten zelfs mensen op de grond. Van den Berg zit vooraan op een verhoging in een fauteuil. Ze zegt:’Ik wordt geraakt door stille beelden. Ik heb niet het gevoel dat ik daar iets aan toe moet voegen.’ Dit zou moeten volstaan. Hierna zou ze moeten zwijgen.Maar dat doet ze niet.Ze vertelt dat ze het er als puber moeilijk mee had toen haar vader zich als kluizenaar terugtrok. Ze laat dat volgen door: ‘Nederigheid kan ijdel zijn, dat bracht me in de war.’ Als ze ons er ook nog van op de hoogte heeft gesteld dat haar vader in het Russisch-orthodoxe geloof zekerheid heeft gevonden, dat hij ervan overtuigd is dat hij daar in zijn eentje in zijn hutje de acteur van God is, steken zeker twintig mensen hun vinger op. Ze willen allemaal weten wat Lotte van den Berg zelf gelooft.

De verlossing
Beelden en geluiden laten zien en horen dat de kracht van rituelen van alle tijden is. Althans dat vind ik. Ik vind dat de voorstelling daarover gaat. Het kan ook zijn dat Karin gelijk heeft en dat verschillende vormen van geloofsbeleving het thema is. Maar maakt dat de maakster van de voorstelling tot de leider van een religieuze of spirituele sekte? Waarom kijkt iedereen dan zo verwachtingvol? Wat willen ze in godsnaam van haar horen? Willen ze dat ze zegt dat zij juist geen zekerheid heeft? Blijkbaar. Want ze raken haast in extase als Lotte van den Berg ze geeft wat ze willen horen: ‘Ik hoop met deze voorstelling duidelijk te hebben gemaakt dat er twijfel is, geloven gaat over twijfel’, ze laat even een pauze vallen, ‘twijfel is het wezen van geloven’. Mijn God, dat ik dat allemaal moet meemaken. In een schouwburg.

Jozef van den Berg (vader) : stapte op 14 september 1989 in De Singel in Antwerpen na een korte toespraak definitief het podium af en leeft sindsdien als kluizenaar
Lotte van den Berg (dochter) : stapt vanaf 4 januari 2008 kort na het begin van de voorstelling het podium op voor een toelichting nadat in de eerste voorstellingweek van Winterverblijf in de Bourlaschouwburg in Antwerpen sommige toeschouwers tijdens de bandopname met de woorden van haar vader de zaal verlieten

Winterverblijf van Toneelhuis ging in première op 13 december 2007
Gezien op 12 januari 2008 in de Stadsschouwburg Amsterdam
Concept en regie: Lotte van den Berg
Toneelbeeld: Jan Joris Lamers
Spel: Dirk Roofthooft, Marlies Heuer en Marij VerhaevertZang: Judith Vindevogel en Sainkho Namtchylak