theaterpraat

Veel NL’ers, Europeanen en zelfs sommige Engelsen klagen over hoe oubollig Brits theater is. Anderen, zoals ik, bekennen dat het vaak beperkt en conservatief is maar dat het eigenlijk heel goed is voor wat het is (beoordeeld op eigen voorwaarden). En wat het is is tekstgebaseerde theater waarin de taak van regisseur en spelers is om de “waarheid” van de tekst uit te zoeken en overbrengen.De tekst is dus heilig. Shakespeare gaat natuurlijk om de woorden, de poëzie, de beelden die in je hoofd worden geschapen, de gevoelens die in je borst op spring als je je verbeeldt dat jij het is die de woorden zegt… (Of is dat alleen ik? En kom ik nu over alsof ik een dekbedhoesje heb met het Union Jack?)Het is dus heel erg belangrijk dat de spelers de woorden heel duidelijk uitspreken - nietenminst omdat de taal niet altijd even gemakkelijk is voor zelfs de liefhebbende Brit. Daarna worden intonatie en gevoel beoordeeld. Soms wordt het als een sportswedstrijd en je kijkt naar de manier waarmee ze de bekende monologen behandelen: in plaats van ‘Krijgt hij nou de bal door het hoop?’, ‘Nee, die klinkers/ dat woord moeten meer nadruk krijgen’, enz. (Of is dat ook alleen ik?).De rest, mise en scène [‘blocking’] en decor, doet niet heel erg toe zolang als ze aangenaam zijn en de wat ik net heb genoemd niet stoor. Als Noel Coward tegen een beginnend Laurence Olivier zei: ‘Onthoud je woorden en niet over de meubelen struikelen’. Misschien is het ook een reden waarom hoorspel in Engeland het nog heel erg goed doet.Mijn gedachten zijn aan Shespeare en de vorm van Brits theater gebracht omdat ik afgelopen vrijdag naar het Arts Theatre, Great Newport Street, ben gegaan om ‘The Tempest [De storm]’ te zien in het kader van mijn mastersopleiding Arts Administration (theatre) & Cultural Policy. De voorstelling is door Tara Arts gemaakt, de vooraanstaande Brits-Hindoestaans theatergezelschap.Maar misschien wordt het: ‘was’ de vooraanstaande Brits-Hindoestaans theatergezelschap. Vanaf 1 april hebben ze geen structurele subsidie meer.En ook ‘was’ omdat het niet meer heel erg bijzonder is.(Volgende week krijgen we een twee uur toespraak van de artistieke leiding van het gezelschap, Jatinder Verma, dus ik hoop dat niemand daar NL’s leest).De Hindoestaan bijdrage aan de voorstelling was Hindoestaan/ Islamitisch kleding en een beetje Hindoestaans-achtig/ islamitisch dans/ mime/ gebaar - wat helemaal niet storend was (zie boven) maar heel weinig er aan toevoegde. De gerenommeerde criticus van ‘The Guardian’, Michael Billington, heeft z’n best gedaan om iets van kolonialisme in de voorstelling te zien omdat het door een Aziatische groep wordt opgevoerd maar het stuk speelt zich af op een exotisch eiland en er is een slaaf, Caliban, ongeacht of het stuk door een Brits-Hindoestaans groep wordt gemaakt of niet. Achteraf bekeken was de voorstelling ambachtelijk gedaan met een geweldige Prospero - maar voor een of andere reden kwam het niet echt over. Het hielp niet dat het in het Arts Theatre was, een klein theater met een ouderwets vierdemuur toneel. Het hielp ook niet omdat er leerlingen in de zaal waren…Als de vloek van zalen in Nederland de CKV-bonnen zijn (hoe goed bedoeld dan ook), is het in Engeland dat Shakespeare verplicht is voor meeste leerlingen en vmbo studenten Engels. Gezelschapen en theaters moeten hun 50% (gemiddeld) eigen inkomsten voorzien (15% profijtbeginsel in NL? Net misschien? Maak me niet te lachen) wat betekent dat die Shakespeare teksten voor dat jaar worden opgevoerd, wat betekent dat die leerlingen/ studenten tegen hun zin door hun scholen naar de voorstelling worden gestuurd. Op school hebben leren leerlingen Shakespeare te haten, in de zalen leert het publiek leerlingen haten.Voor me zaten er 6 meiden die kennelijk niets van theater wisten. Sms’n en bellen door het begin van de voorstelling, kletsen door de voorstelling. Beleefd verzoeken om ze hun monden dicht te houden deed niet toe. Niet alleen was hun gedrag storend maar mijn woede op hun gedrag. Ik ben een grote voorstander van publiekbereik, ik geloof dat Shakespeare ook in de ergste achterstandswijken gedaan kan worden (meer zo in NL dan in het VK) - maar niet als het onsubtiel wordt gedaan. Behalve mijn vermoeden dat zulke jongeren slecht opgevoed en buitengewoon egoïstisch zijn is er ook een verantwoordelijkheid om scholen en het theater dat hun leerlingen weten wat van ze wordt verwacht qua gedrag, wat ze van een voorstelling kunnen verwachten, hoe ze zich moeten gedragen, en als nodig, ze uit de zaal te halen.Tegelijkertijd moet ik toegeven dat die leerlingen aspecten van de voorstelling heel leuk vonden en ze begrepen veel van de grappen wat lang niet iedereen kan doen (hoe grappig is Vondel, trouwens?) Dus misschien had ze iets aan een ‘allochtone’ voorstelling die ik niet had…Even iets anders: Keuzevak ‘Belangrijke regisseurs van de tweede helft van de 20ste eeuw’. Er is een wijziging in kamer geweest maar toch zijn al de Arts Admin.studenten (waaronder ik) daar tien minuten vroeg voor de les. De studenten Performance komen binnendruppelen wat tijd later.Veelzeggend, denk ik. (Foto van ‘The Tempest’, Tara Arts)’The Tempest’, Tara Arts, in het Arts Theatre t/m 27 januari en dan op tournee: http://www.tara-arts.com/HTML/current.htm