Moose - De Regiedagen 2003

Maxirecensie: Als 't licht wordt (2)

Moose — Sat, 28 Jun 2003 08:04:43 +0000

Na het bezoeken van een drietal ensceneringen van klassieke teksten, was de verwachting hoog gespannen voor wat Jetse Batelaan zou laten zien. De regisseur, die als een van de vijf studenten zijn afstudeervoorstelling tijdens de Regiedagen presenteert en die al gevraagd is door het duo Loes Luca en Arjan Ederveen en door Theatergroep Carver, baseerde zich niet op een toneeltekst, maar op een lied met de titel ‘Als ‘t licht wordt’. Hij onderscheidde zich bovendien door op locatie te spelen. In de Hogendorp Sporthal kijken we op onze blote voeten en sokken zwijgend toe hoe een twintigtal mensen gaat slapen en weer ontwaakt.
-door Cecile Brommer

Het is volledig de verdienste van de zeer muzikale regie, dat dit eenvoudige gegeven ons ruim driekwartier boeit. De compositie van bedden en mensen krijgt betekenis door treffend gekozen details. We zien hoe de figuren – van personages is geen sprake – een blauwe pyjama ophalen bij een man achter een tafeltje die een reflecterend gele hes draagt. Ze kleden zich om, poetsen hun tanden, gaan aan de zijkant af, een kleedkamer in waar we een wc horen doortrekken en stappen vervolgens hun bed in. Even is er tijd voor een individuele bezigheid. Een vrouw kamt haar haren, een ander leest een boek, weer een ander speelt met zijn mobiele telefoon waarvan het blauwe venstertje nog lang oplicht, ook als de TL is uitgedaan door de man in het geel, die zelf wakker blijft en bij een klein lampje een tijdschrift leest.

Tijdens al hun handelingen bewegen de mensen hun monden, alsof ze praten met lange klinkers of zingen. Het speelvlak is van de toeschouwers gescheiden door een grof gehaakt net. Samen met de uniforme kleding van de figuren en het gedrag van de man in het geel, geeft het geheel de indruk van een gevangenis, of een inrichting. De rare mondbewegingen van de mensen doet het laatste vermoeden. Het hek, in de vorm van het net, is er dan om ons te beschermen. Heel even laat de bewaker een glimp opvangen van wat de mensen willen zeggen, of zingen, als hij het hek opendoet en sluit. Dan klinkt kortstondig een veelstemmig gezang op.

Liefhebbers van het werk van Christoph Marthaler en met name zijn ‘Der schöne Müllerin’ die dit jaar op het Holland Festival te zien was, zullen veel herkennen. Jetse Batelaan hanteert dezelfde combinatie van een verstild toneelbeeld waarin figuren traag bewegen, klassiek zingen en in een eenvoudige, maar humoristische choreografie lopen, zitten en liggen, met een enkele danspas als een toevallige eruptie van energie. Ik moest ook denken aan de voorstelling/performance in het Stedelijk Museum van de beeldend kunstenaar Aernout Mik, die in ‘In two minds’ zijn visie gaf op de hedendaagse kapitalistische maatschappij. In een nagebouwde supermarkt liepen figuren rond in steeds herhaalde bewegingen. Ze vlijden zich tegen elkaar of de stellages aan, groepeerden zich, renden rond, verstramden. Ze hamsterden spullen, verpulverden voedsel, en werden uiteindelijk zelf tot producten toen ze op de stellages gingen liggen.

Van de wanhoop die Aernout Mik verbeeldde, is bij Jetse Batelaan veel minder sprake, met name door het constant trage tempo van de voorstelling. Het verhaal dat de toeschouwer zelf construeert, vertelt dat de zangers zo langzaam bewegen omdat ze niets te doen hebben binnen de gevangenismuren. Maar die ene vrouw die ‘s nachts opstaat en dicht langs het hek loopt, wil misschien wel ontsnappen? Met Donna Tartt’s De kleine vriend in haar armen geklemd, loopt ze naar het uiteinde van het hek en opent het. Het gezang klinkt weer op, eerst luid als de vrouw in de toeschouwerruimte een rondje loopt, dan zacht als ze vrijwillig terugkeert en het hek half achter zich dichttrekt. De bewaker sluit het achter haar en het gezang stopt.

In tegenstelling tot de figuren die één werden met de producten waar ze zich mee omgaven bij Mik, of de voortdurende loomheid en apathie die de verliefdheid kenmerkte bij Marthaler, heft Batelaan de situatie van de figuren aan het slot op. De bewaker - is het wel een bewaker? – schuift het ‘hek’ helemaal open, de gevangenen of gekken, of gewoon koorzangers, zingen en trekken hun gewone kleren weer aan. En terwijl de man in het geel de TL weer heeft aangezet en een schoonmaakkar prepareert, vliegen de matrassen als ballonnen de lucht in, nu hun last is opgestaan. Het was een illusie, en wat voor een.

Maxirecensie: Als 't licht wordt

Moose — Sat, 28 Jun 2003 07:56:48 +0000

Er gebeurt weinig in de voorstelling ‘Als ‘t licht wordt’ die Jetse Batelaan presenteert tijdens de Regiedagen. Daardoor eisen details de aandacht van de toeschouwer op.
-door Derk Walters

De gebruikelijke sporthalreclame past, toeval of niet, erg goed bij de voorstelling. Avondmarkt, zo luidt de tekst die prominent in beeld is op de achtergrond van het ‘toneel’. De handelingen die plaatsvinden op de kille gymzaalvloer spelen zich ‘s avonds af: zo’n twintig mannen en vrouwen, jong en oud, maken zich op om, onder toezicht van een man in wegwerkerstenue, plaats te nemen in hun bedden. Een net, gespannen over de volle breedte van de zaal, scheidt de acteurs van de toeschouwers; deze nemen het spel waar door de mazen.”Willen jullie je schoenen uitdoen bij het betreden van de zaal?”, vraagt een begeleidster vriendelijk. De sporthal in Amsterdam-West had niet typerender kunnen zijn. Ver weg van de vele theaters die Amsterdam rijk is, troosteloos zoals je van een sporthal mag verwachten en in het bezit van alle clichés: een kantine met koffie uit plastic bekertjes en een vloer van hardgebakken tegels. De locatie wekt de nieuwsgierigheid: hoe maak je van een sportzaal een theateromgeving? Batelaans oplossing is zeer eenvoudig: hij laat de omgeving intact. Geen enkel facet van de hal is door de regisseur veranderd. Sterker nog: de toeschouwers moeten plaatsnemen op matten, bankjes en onderdelen van turntoestellen (wat mijn rug minder kon waarderen).

Op het eerste oog lijkt er geen contact te zijn tussen de acteurs. De bedgangers voeren hun eigen rituelen uit (pyjama aantrekken, tanden poetsen etc.), gadegeslagen door de toezichthouder. Wel imiteren de spelers vissen door allemaal hun mond geluidloos op en neer te bewegen. Deze non-verbale communicatie lijkt hooguit naar de toeschouwers gericht en niet bedoeld als onderling contact. Als iedereen na een minuut of tien in bed ligt, gaat het licht uit. De man in wegwerkersoutfit loopt nu en dan rondje, naar het schijnt ter controle, hoewel zijn taak niet helemaal duidelijk wordt. Pas als hij het ‘toneel’ verlaat en richting toeschouwers loopt, komt de eerste communicatie aan de orde. De man verschuift het net een stukje en plotsklaps ontluikt een synchroon gezang vanuit de bedden. Zodra de man het net terugschuift, houdt het gezang meteen weer op.

De spelers blijken een koor te vormen. Ze bieden hier niet onmiddellijk duidelijkheid over, omdat de eerste helft van de voorstelling, die een uur duurt, bijna geheel in stilte verloopt. Als iedereen in bed ligt, lijkt de tijd erg langzaam te verstrijken. Een man zit rechtop in zijn bed, maar nog steeds gebeurt er bijna niets. Noodgedwongen richt de toeschouwer zijn aandacht op de details: een enkele toiletganger of een zich omdraaiend personage. Op het moment dat de saaiheid toe dreigt te slaan, staat een vrouw op uit haar bed en begint ze rond te lopen. Ook zij wandelt langzaam richting het net. Als zij het net verschuift, beginnen de acteurs wederom in harmonie te zingen. De vrouw blijkt soliste te zijn, onder haar aanvoering zingt de cast ongeveer een halve minuut. Daarna keert de rust echter weer.

Batelaan slaagt erin de details een prominente plaats te geven. Sommige zelfs op een fascinerende wijze: tijdens het naar bed gaan ontdoet een man gedurende enkele minuten zijn tenen op minutieuze wijze van alle vuiltjes. Juist omdat de echte actie ontbreekt, dient de toeschouwer goed op deze kleinigheden te letten. Geen moment verkrijg je helderheid over de setting: wie zijn deze mensen, waarom slapen ze gezamenlijk? Deze vragen bieden gelukkig genoeg aanknopingspunten tot reflectie. Hoewel de spanningsboog lang is uitgesponnen, slaagt Batelaan erin de aandacht vast te houden. Het mooiste moment vind ik het geheel wegschuiven van het net als de ochtend zich aandient: het doek is eindelijk open, de voorstelling begint. Hiermee benadrukt de regisseur zijn titel: het stuk draait om het moment dat het licht wordt.

Na afloop uit een vrouw in het publiek luidkeels haar onvrede over het zojuist vertoonde. “Boe! Ik wil mijn geld terug! Mag ik de regisseur vragen waarom hij deze voorstelling heeft gemaakt?” Geroezemoes stijgt op uit het publiek: hoort zij erbij? Of is het echt een ontevreden toeschouwer die dat op een impertinente manier laat horen? Een meisje besluit haar te antwoorden: “Gelukkig is niet iedereen het met u eens”, waarmee ze zich eufemistisch uitdrukt. Batelaan heeft ons volledig overtuigd.

Interview Jetse Batelaan

Moose — Wed, 25 Jun 2003 14:21:53 +0000

Moose sprak een paar maanden geleden met Jetse Batelaan over muziek, voorstellingen zonder titel en Almere Haven.
-door Paulien Cornelisse

De Voorstelling
Ik weet nog niet hoe mijn voorstelling gaat heten. Misschien ‘Als ‘t licht wordt’, dat is ook de titel van een lied dat in de voorstelling komt. Ik heb sowieso nog bijna niets. Wel weet ik dat ik ga werken met amateurs, dat het wordt gespeeld in een sporthal, en dat het gaat over een soort opvangcentrum. Dit is de derde voorstelling van iets dat ik, toen ik het moest beschrijven, maar ‘De trilogie van het vluchten’ heb genoemd. De andere twee voorstellingen waren ‘Ergens staat er nu een iglo leeg’, en ‘Boswachten’. In de trilogie komen de personages in een situatie, waar ze zich op een gelaten manier aan aanpassen. Ze hebben nooit een echt sterke wil, ze gaan willoos door de mangel. Dat ontroert mij. De personages verlangen wel naar iets anders, maar het komt nooit tot daadkracht. In hoeverre ik mezelf daarin herken, tja, ik hou ook niet van ruzie, en ik herken de bevreemde blik van mijn personages, de verwondering. Maar verder niet. In dit laatste deel moet overigens wel een glimp van een uitweg te zien zijn, een soort opluchting.

De Mens
Ik kom uit Almere-haven. Ik speelde altijd toneel, maar eigenlijk hield ik vooral van sport. Fietsen, rennen, en helpen op een boerderij. Ik wilde politicologie studeren, dan leraar geschiedenis worden, en dan heel veel door de wereld fietsen. Maar in die fantasie zat er stiekem ook al een klein kostuumpje in de zadeltas, zodat ik op dorpspleinen zou kunnen spelen. Kunst vond ik te elitair, te ijdel. Toen ik geblesseerd raakte aan mijn knie, viel mijn plan echter in duigen, en merkte ik dat ik in de politicologie ook geen echte ambitie had. Toen ben ik verder gaan denken, en ben ik eerst de theaterdocentopleiding gaan doen. Na een jaar ben ik overgestapt naar de regie-opleiding.

Ik ben er met enorme twijfel aan begonnen. Maar ik ben blij dat ik het gedaan heb, want al vrij snel was er vertrouwen in wat ik deed. Ik heb me de pleuris gewerkt, en ik vind het heel erg fijn dat er iets is waar ik zo van kan wakkerliggen, al is dat ook slopend. Als ik iets wil, dan zorg ik ervoor dat het gebeurt. Al moet er een wand gesloopt worden en moet mijn auto naar binnen rijden.

Dat neemt niet weg dat het eerste halfjaar van de opleiding de meest verschrikkelijke tijd van mijn leven was. Ik verzon niets. Mijn zelfwaardering was nul, ik voelde me een klein torretje. Toen heb ik iets slims bedacht: ik moest naast de opleiding ook nog iets doen om zulke ‘woestijnperiodes’ te ondervangen. Ik ben toen gaan werken in een logeerhuis voor verstandelijk gehandicapten. Dan kon ik in ieder geval denken: ‘Als ik deze jongen niet verschoond had, dan liep hij nu nog met een poepluier rond.’ Dat hielp wel. Verder zijn er natuurlijk crises rond elke voorstelling, maar die vergeet je weer. De eerste voorstelling waar ik echt tevreden mee was, daar heb ik twee uur van kunnen genieten, daarna was ik alweer aan het denken dat mijn volgende voorstelling dit niet zou kunnen overstreffen, en dat dit het dan was geweest voor mij. Gelukkig komt er tot nu toe steeds weer iets in me op.

De Muziek
Muziek is belangrijk in mijn werk, en daarom baal ik er ook zo van dat ik er weinig vanaf weet. Mijn ouders zeiden vroeger al dat ik er spijt van zou krijgen, maar ik wilde liever op de vogelclub. Dat is trouwens ook goed geweest, want mijn voorstellingen gaan vaak over de natuur. Er komen ook altijd dode dieren in voor. Zang gebruik ik omdat ik eigenlijk heel dol op musicals ben. Het is zo absurdistsich, dat er ineens allemaal mensen in gezang uitbarsten! Ik vind dat dat in het echte leven ook zou moeten gebeuren. Ik was eens met vrienden naar Zweden gefietst, en toen bedachten we hoe zonde het was dat er uit een van die meren niet ineens onze Aardrijkskundeleraar opsteeg met een duikerspak. Daar zou ik wel een voorstelling over willen maken, dat zo’n man dan wèl op duikcursus gaat, die jongens volgt, en zorgt dat hij op het juiste moment uit het meertje omhoog komt.

De Opvoeding
Politiek was bij mij thuis wel aan de hand. We plakten posters voor de PPR, een christelijke milieu partij die later is opgegaan in Groen Links. Mijn ouders zijn van huis uit gereformeerd, maar hebben mij atheïstisch opgevoed. Toch heeft dat gereformeerde een invloed. Ik zeg wel eens voor de grap tegen mijn ouders dat ik gereformeerd theater maak. Mijn stukken gaan namelijk vaak over ‘je ondergeschikt maken’, en over soberheid. Emotionaliteit zit diep onder de oppervlakte. Ook ben ik opgevoed met het milieudoemdenken, wat op het gereformeerde denken lijkt: het idee dat je al schuld hebt omdat je in dit land leeft. Stiekem ben ik wel een emotionele doedel, maar dat moet dan maar in een gezongen stukje.

De Ambitie
Het gaat vrij rap met mij, dus er is niet veel ruimte voor ambitie. Ik vind het een beetje gênant om te vertellen, maar theatergroep Carver, die ik heel erg bewonder, heeft mij gevraagd om een voorstelling van ze te regisseren. Komend jaar kan ik niet, maar het jaar daarop zou dat dan moeten gebeuren. Eerst ga ik een voorstelling van Loes Luca en Arjan Ederveen regisseren. Ik vind het heel spannend, maarja, ze hebben me gevraagd, dus dan moet ik het maar doen. Iets stils en ingetogens, dat lijkt me leuk bij Arjan en Loes, want ik denk dat ze dat in zich hebben. Over authoriteit maak ik me geen zorgen. Ik ben best bazig, en verder heb je als regisseur het grote voordeel dat je niet zelf bezig bent met spelen, en dus kan zien wat er gebeurt. Dat kunnen de spelers niet.

Maxirecensie: Dat stuk met Strindbergs piemel

Moose — Wed, 25 Jun 2003 14:14:11 +0000

De Zweedse schrijver Per Olov Enquist schreef ‘Dat stuk met Strindbergs piemel’ in 1975. Regisseur Miriam Boolsen studeert nu met dit stuk af. Enquist is in Nederland recentelijk weer in de belangstelling gekomen met zijn historische romans, waarvan ‘Het bezoek van de lijfarts’ uit 1999 wel de bekendste is.
-door René Brouwer

Ook ‘Dat stuk met Strindbergs piemel’, in de eigen vertaling van Miriam Boolsen, zou als zo’n historische reconstructie beschouwd kunnen worden, omdat het handelt over een episode uit het leven van de Zweedse schrijver August Strindberg. Maar zoals in zijn historische romans wil Enquist meer dan het reconstrueren van historische gebeurtenissen. Ging het in ‘Het bezoek van de lijfarts’ om liefde en politiek, in deze tekst gaat het om de relatie tussen mannen en vrouwen.

We zijn getuige van een toneelrepetitie van de nieuwe eenakter ‘De sterkere’ van August Strindberg. Het toneel lijkt dan ook nog niet gereed voor de première ervan en staat nog vol met bierkratten van een brouwerij die het theater als opslagruimte gebruikt wanneer er geen voorstellingen worden gegeven. Bij de repetitie zijn niet alleen August Strindberg (Olaf Pieters) zelf aanwezig, maar ook zijn vrouw, de toneelspeelster Siri von Essen-Strindberg (met stijl gespeeld door Lotte Proot), die de hoofdrol in de eenakter op zich zal nemen.

Het is onmiddellijk duidelijk dat de relatie tussen Strindberg en diens vrouw niet goed (meer) is, en dat blijkt des te meer als haar tegenspeelster ten tonele verschijnt. Hoewel deze tegenspeelster, Marie Caroline David (Sofie Knijff), in de eenakter slechts een stomme rol vervult, roept haar verschijning bij Strindberg juist die gevoelens op die hij door het schrijven van de eenakter had geprobeerd te onderdrukken. Dat in die gevoelens zijn lid een niet geringe rol speelt, zal gezien de titel wel niet verbazen.

Het spel wordt soms wat zwaar aangezet, en er wordt vaak op de lach gespeeld. Aanvankelijk werkt dat enigszins bevreemdend: laat zo’n stuk over een een mislukte relatie zich wel zo komisch spelen? Echter zodra Viggo Schiwe (Alwin Pulickx) opkomt, die buiten het relationele geweld van de familie Strindberg staat en net als de toeschouwer gaat ervaren wat er tussen de drie is voorgevallen, ontstaat er ruimte voor ironische distantie, waarin de humor een vanzelfsprekende plaats heeft.

Het is overigens de vraag of Miriam Boolsen Strindberg door haar titelkeuze niet teveel eer bewijst. Enquist zelf gaf zijn stuk ‘De nacht van de tribaden’ mee. Een tribade (overigens door Boolsen consequent met amazone vertaald) is een lesbische vrouw, meer bepaald de vrouw die bij het vrijen bovenop ligt en de man speelt. De overbodigheid van de man, van Strindberg in dit geval, lijkt hiermee reeds gesuggereerd. Maar misschien heeft Boolsen juist willen aangeven dat die overbodigheid er niet kan zijn, en dat Enquist, net als Strindberg, met zijn tekst zijn werkelijkheid niet kan manipuleren.

Maxirecensie: Salome

Moose — Mon, 23 Jun 2003 20:28:35 +0000

Schitterend mooi is prinses Salome, zo wil de mythe. Een alles verterende liefde is het lot van de man die haar in de ogen kijkt. Zelfs de vrouwenhater Jokanaän, een profeet die in opdracht van de koning gevangen wordt gehouden, geeft met tegenzin toe dat haar ogen stralen als goud. En de koning, Salome’s oom en stiefvader, belooft haar zijn halve koninkrijk of wat zij maar wil, als zij voor hem danst. Regisseur Pepijn Cladder slaagt er met een originele interpretatie in, om Oscar Wilde’s verheven drama over uiterlijke schoonheid en perverse seksualiteit, aards en herkenbaar te maken.
-door Cecile Brommer

Niet de mooie, onbereikbare Salome wint in de regie van de afstuderende regisseur onze sympathie, maar de kwetsbare koning, ondanks het feit dat de oude man een wat perverse viezerik is die zijn oog heeft laten vallen op zijn stiefdochter. In de humoristische enscenering is de vrouw waar het allemaal om draait een zondagsdichteres die danst als een stoeipoesje op MTV. Haar schoonheid bestaat alleen in de fantasie van de mannen die zich door haar poses laten verleiden. Doen ze dat niet, zoals de profeet, dan moeten ze dat met de dood bekopen.

De koning is de enige in het gezelschap die respect heeft voor de woorden van Jokanaän. Alleen hij hoort het klapwieken van vleugels dat de dood aankondigt. Salome en de koningin hebben niet zoveel met de gevangene op, omdat hij vervloekingen over hen uitspreekt en weigert hen te bewonderen. In ruil voor haar popsterimitatie eist Salome zijn hoofd. De koning wringt zich in allerlei bochten, eerst om zin zijn te krijgen en vervolgens om onder zijn belofte uit te komen. Hij vindt het echter verwerpelijker zijn eed te breken dan de man te doden.

In zijn witte kostuum met knalgroene stropdas en rode rozenkrans om het hoofd, is de koning een opvallende verschijning. Zijn verbitterde vrouw draagt een zwarte jurk en gifgroene kettingen waarvan één net te lang. De profeet is eveneens gekleed in zwarte broek en blouse. In combinatie met zijn lange haren, flemerig uitgesproken onheilsboodschappen en ogenschijnlijke afkeer van bewondering, heeft hij meer weg van een bejaarde pastoor of kunstenaar uit de jaren ‘80 van de vorige eeuw dan van een meer hedendaagse, optimistische televisiedominee of charismatische politicus.

Het is dan ook niet de profeet, maar het personage van de koning dat in zijn gevoeligheid voor doemscenario’s, jeugdige verlokkingen en perverse seksualiteit iets over deze tijd zegt. Zijn optreden contrasteert nogal met dat van de onverbiddelijke Salome. Groot geprojecteerd op het achterdoek zien we hoe de prinses, als ze haar prijs in handen heeft, de dode voorspeller triomfantelijk op de mond kust en de koning tergt. Dit moet ze met de dood bekopen en zo komt een van de voorspellingen van de profeet toch uit. Is er dan toch meer tussen hemel en aarde dan wat we met onze ogen kunnen zien?

zie ook: Interview Pepijn Cladder

Interview Pepijn Cladder

Moose — Sun, 22 Jun 2003 15:42:14 +0000

Een interview met Pepijn Cladder (33), die dit jaar afstudeert met ‘Salomé’ van Oscar Wilde. Over het corps, zwabberen en kunstenaar zijn.
-door Paulien Cornelisse

De Voorstelling
Mijn eindexamenvoorstelling wordt Salomé van Oscar Wilde. Het is een stuk van één bedrijf, met eenheid van tijd, plaats en handeling. Daar hou ik van. Ook vind ik het leuk dat de grote thema’s uit het werk van Wilde er in aan bod komen: macht en liefde, en hoe die elkaar beïnvloeden. Met die thema’s heb je natuurlijk te maken met grote emoties, en heftige beslissingen. In de tekst zitten twee mogelijkheden: de eerste is dat Salomé alleen maar doet alsof ze van Johannes de Doper houdt, en een soort van machtsspelletje met hem speelt. Dat is de cynische interpretatie. De andere benadering is vanuit de ware liefde; Salomé is voor het eerst van haar leven echt helemaal verliefd. Beide lezingen zijn legitiem, en dus heb ik beide uitgeprobeerd. De tweede is het interessantst, maar ook veel moeilijker. Die heb ik gekozen.

De Mens
Ik ben geboren in Breda, maar niet doorvertellen! Ik ben opgegroeid in Bilthoven. Ik wilde òf de reclame in, òf het theater. Ik ben communicatiewetenschap gaan studeren in Amsterdam. Ondertussen heb ik auditie gedaan voor de toneelschool en de kleinkunstacademie. Niet aangenomen. Tijdens mijn studie heb ik wel heel veel gespeeld. Ik zat bij het corps. Je kunt ervan zeggen wat je wilt, maar het corps heeft van alle studentenverenigingen wel de beste middelen om theater te maken. We maakten een paar producties per jaar, met professionele regisseurs.

Na mijn studie wilde ik toch meer met theater, en ben aangenomen om een opleiding van één jaar te doen aan de Guildford School of Acting in Engeland. Dat was geweldig, ik heb me kapot gewerkt. Toen ik terugkwam heb ik gefree-lanced als acteur, in serieuze producties, maar ook in reclamespotjes. ‘Nee, papa is een dinosaurus!’ voor Center Parcs, dat ben ik.

Na een tijdje merkte ik dat ik soms een hele tijd niets te doen had. In Nederland is het zo dat als je geen fotomodel bent, en maar redelijk getalenteerd, je moet gaan zitten wachten op telefoontjes. Dat werkt beperkend, want je bent afhankelijk van anderen. Op een gegeven moment besefte ik dat het op deze manier altijd zwabberen zou blijven, en dat vond ik zo’n naar idee! Ik had twee stukken voor het corps geregisseerd, en dat vond ik heel erg leuk, dus de regieopleiding leek me wel wat. Ik werd aangenomen.

De Crisis
Ik heb wel eens iets gemaakt, dat vond ik leuk en goed. De dag na de presentatie vond ik het waardeloos. Het was dan ook redelijk neergesabeld. Dat is heel confronterend. Ik denk achteraf dat ik mezelf niet genoeg uitgedaagd had.

De Ambitie
Bij mij is het zo dat mijn hart voor vijftig procent bij het spelen licht, en voor vijftig procent bij het regisseren. Ik wil dus allebei blijven doen. Er zijn gelukkig genoeg voorbeelden van mensen die het kunnen combineren. Verder zou ik ook wel film willen doen, en televisie. Ik moet het per ding op me af laten komen. Ik heb de afhankelijkheid afgeschud: het is aan mij om te beslissen wat ik doe. Ik zal wel blijven streven naar een soort niveau. Ik zal ook wel amusement maken, maar niet zonder dat er een intellectuele uitdaging in zit.

De Kunstenaar
Nee, dat ben ik niet. Zo kan ik me niet voelen, want aan een productie zitten zoveel praktische kanten, zoveel dingen die je zelf moet regelen. Als je je puur met het ‘scheppingsproces’ bezig zou kunnen houden, zou het misschien anders zijn. Nu moet ik zorgen dat er een pak voor Johannes de Doper is. Dan zie je trouwens het nut van een netwerk: iemand die ik nog ken van het corps heeft een pakkenbedrijfje, en heeft me gratis twee pakken ter beschikking gesteld. Hij hoeft alleen maar vermeld te worden in het programmaboekje!

zie ook: Maxirecensie: ‘Salome’

Maxirecensie: Spooksonate

Moose — Sat, 21 Jun 2003 10:50:29 +0000

Het leek een slimme keuze van Christina Hauge om voor haar afstuderen Strindberg’s ‘Spooksonate’ te regisseren. Dit stuk uit 1907 dat zoveel invloed had op de ontwikkelingen van het theater van de 20e eeuw, biedt veel mogelijkheden om de regiekwaliteiten te tonen. Voortdurend schakelt de schrijver tussen surrealistische en realistische gebeurtenissen. Hij voert spookfiguren en doden op, mysteries worden onthuld en geschapen; de liefde geneest niet maar eist een dodelijke tol. De verwachting was dat een beginnende theatermaker zich hierin flink zou kunnen uitleven.
-door Cecile Brommer

‘Spooksonate’ speelt zich af in en rond een groot herenhuis waar spookfiguren, gekken en doden ronddwalen. Voor de deur ontmoet de hoofdpersoon, een hulpvaardige, wat naïeve jongeman, een gepensioneerde bankdirecteur. De oude man wekt zijn interesse voor een mooie jonge vrouw die zijn dochter blijkt te zijn, verwekt bij een van de bewoners van het grote huis. De man wil een rekening vereffenen met de bewoners, maar als hij met zijn onthullingen de macht denkt over te nemen, komen ook zijn eigen wanddaden en leugens aan het licht.

Het is de moeder van zijn dochter, een vrouw die als een papegaai in een kast leeft, die de directeur ontmaskert. Ze sluit hem in haar eigen kast op, waar hij zich verhangt. De jongeman heeft inmiddels kennisgemaakt met de dochter. Ook zij is gevangen in een net van leugens en bedrog. Maar als de jongen de sluiers van geheimzinnigheid oplicht, sterft zij. De jongeman moet zijn liefde voor de waarheid en vrijheid bekopen met de dood van zijn beminde.

Christina Hauge heeft ervoor gekozen historisch lijkende kostuums en een wat verouderde vertaling te gebruiken, maar de personages over het algemeen te laten spreken als hedendaagse mensen. Dat botst en dat is interessant om te zien. Ze lijkt voor deze keuze geïnspireerd door de voorstelling ‘De wilde eend’ van Toneelgroep Amsterdam waar ze stage liep. Regisseur Gerardjan Rijnders gebruikte in deze voorstelling uitvergrote, historische kostuums, compleet met opplakneuzen, voorhangbuiken en brillen, en een hedendaags taalgebruik. Maar de bewegingen van de personages waren eveneens uitvergroot, karikaturaal en komisch. Gezuiverd van sentiment was de boodschap helder: zonder verbeelding kun je niet leven en de liefde is belangrijker dan de waarheid.

Er zijn nog meer overeenkomsten tussen de voorstelling van Rijders en die van Hauge. Ook in ‘De wilde eend’ wil een jongeman een meisje verlossen van de leugens in haar leven en vermoordt hij daarmee degene die hij wilde helpen. En zowel bij Rijnders als bij Hauge speelt Gunilla Verbeeke de jonge dochter die te gronde gaat aan de beste bedoelingen van de waarheidlievende buitenstaander. Hier houdt de vergelijking echter op. Waar Rijnders een treffende theatrale vertaling vond voor de essentie van de voorstelling, concentreert Hauge zich te veel op het uiteenzetten van de uiteindelijk niet zo boeiende situatie.

Dat bijvoorbeeld de vrouw als een papegaai spreekt en zich beweegt, gaat snel vervelen als het niet aanzet tot denken, lachen of huilen. De regisseur schept te weinig ruimte voor reflectie, humor en fantasie. Wat mysterieus is bij Strindberg, of hilarisch en schrijnend bij Rijders, is bij haar realistisch en onverhuld. En daarmee maakt ze het de toeschouwer bijzonder lastig zich met de motieven van de personages dan wel de regisseur te verbinden. In de ouderwetse kostuums en speelstijl, lijken de acteurs een reconstructie neer te zetten. Het drama wil niet over het voetlicht komen, het bereikt alleen de ogen en oren en helaas niet het hart.

Gezien: 15 juni 2003

zie ook: Minirecensies: ‘Spooksonate’

Interview Valentijn Fit

Moose — Thu, 19 Jun 2003 15:59:31 +0000

Deze week heeft De Regiedagen een gapend gat in haar programmering. Valentijn Fit trok zijn voorstelling ‘Baal’ terug. Moose interviewde hem.
-door Jos Schuring

De mens
“Doordat ik nu een aantal voorstellingen gemaakt heb, ben ik meer over mezelf te weten gekomen. Zo heb ik heb mezelf meer discipline bijgebracht. In het verleden mondden repetities nog wel eens uit in veel koffie en eindeloos lullen. Ik ben nu wel scherper geworden en probeer duidelijker naar een afgerond resultaat toe te werken. Maar ik weet nog niet precies hoe het verder zal gaan met mijn werk. Ik heb gemerkt dat ik naast regisseren wel talent heb om dingen te organiseren. Op welke manier ik dat kan aanwenden, wil ik zelf nog beter uitzoeken.”

De voorstelling
“Op de regiedagen zou ik ‘Baal’ presenteren. Ik heb besloten om daarvan af te zien. De voorstelling is gemaakt en gespeeld in de grote zaal van de Theaterschool en zou aangepast moeten worden aan de maatvoering van het Rozentheater. Maar in plaats van de voorstelling qua maat aan te passen, zou ik er liever nog wat aan sleutelen om de voorstelling beter te maken. Dat kan op deze termijn niet en daarom trek ik mijn voorstelling terug. Ik wil alleen iets presenteren waar ik helemaal achter sta. Dat is nu niet het geval. Dat was een zware beslissing. Het is aan de ene kant wel een opluchting, maar ik houd er toch vooral een katerig gevoel aan over.”

Het perspectief
“Ik heb twee stages gelopen bij het Noord Nederlands Toneel, was daar regieassistent van Koos Terpstra bij de voorstelling Othello, en van Mattijs Rümke bij ‘Sympathy for the devil’. Die laatste voorstelling gaat komend seizoen op reis en ik ben dan weer betrokken bij het hernemen. Daarna kan ik naar alle waarschijnlijkheid –er moeten alleen nog wat praktische zaken besproken worden- daar weer aan de slag.”

De ambitie
“Natuurlijk wil ik heel graag blijven regisseren, maar ik wil ook graag anderen kunnen aanzetten tot het maken van iets moois. Dat kan als regisseur, maar misschien ook nog wel op andere manieren. Het liefst zou ik in de nabije toekomst bij een gezelschap of in een werkplaats aan de slag gaan.”

zie ook: Minirecensies: ‘Baal’

Maxirecensie: De Presidentes

Moose — Wed, 18 Jun 2003 08:15:53 +0000

Zwaar aangezet zijn de grime, het accent en de bewegingen van de actrices. Even heftig stuitert de afgunst en gillende behoefte aan aandacht heen en weer tussen de drie vrouwen die zij spelen. De afstuderende regisseur Martine van As, beantwoordt de taalvirtuositeit van Werner Schwab (1958–1994) met een groteske theatervorm die in alle theatrale middelen zegeviert.
-door Cecile Brommer

‘De Presidentes’ is het eerste deel van de ‘Faecaliëndrama’s’, waarin Werner Schwab de kleinzielige genoegens en ontevredenheid van de Oostenrijkse burger te kakken zette. Hij portretteerde op een hilarische manier zijn landgenoten en ontwierp hiervoor een kunstmatige, grappige manier van spreken. De personages dichten allerlei dingen een handelend vermogen toe en beschrijven zichzelf als objecten. Martine van As laat zien dat een aantal goed gekozen handelingen de werking van de taal versterken. Er zijn nauwelijks rekwisieten, het decor is sober. Ze onderscheidt zich hierin opvallend van de legendarische opvoering door De Trust, tien jaar geleden. De nadruk ligt op de strijd om aandacht tussen de drie vrouwen die in ‘De Presidentes’ elkaar nodig hebben en elkaar het leven zuur maken.

Dikke rimpels en een zuinig mondje tekenen het gezicht van poetsvrouw Erna. Breeduit zit ze in het midden aan een lange tafel, de handen gestoken in afwashandschoenen, op het hoofd een grote bontmuts. Naast haar legt de al even nadrukkelijk aanwezige Greet haar omvangrijke boezem op tafel. Deze wulpse, niet meer zo jonge dame is gekleed in een knalroze pakje, een gouden ceintuur en pumps en een hoedje met voile. De buurvrouwen praten geëxalteerd, hoog en laag schieten de uitroepen, lachsalvo’s, berispingen en beschuldigingen over en weer. Ze bewonderen op de nieuwe televisie van Erna de paus en rollen vervolgens krijsend ruziënd over tafel. Hoed, muts en pruik vallen af; Erna knijpt Greet in haar neptieten, Greet grijpt Erna naar de strot.

Hier introduceert Werner Schwab een van zijn belangrijkste thema’s: de hypocrisie van het katholicisme, waarin de vroomheid slechts oppervlakkig is. Martine van As pakt het thema breder aan. Ze laat de hypocrisie zien van de naar aandacht snakkende mens. De personages zijn exempels van theatrale persoonlijkheden, die in hun eenzaamheid er alles aan doen om in het middelpunt te staan. De derde vrouw, die in het begin van de voorstelling op verzoek van Erna en Greet onder tafel uitkruipt, is Marietje. Zij haalt de verstopte plees van de rijken met haar blote handen leeg en geniet daardoor de status van een heilige, zo stelt ze zelf voor. Wat kun je nog meer verzinnen om op te vallen?

Gedrieën verzinnen de vrouwen een groots feest. Uit het plafond dalen de spiegelbollen en ze verliezen zich in dromen over de mannen in hun leven. Steeds richten ze zich bij het vertellen op een punt in het publiek waar, naar later blijkt, een camera staat of heeft gestaan. Ze verdringen elkaar om in beeld te komen, een gevecht waarbij Marietje het onderspit delft. Erna trouwt met slager Wottila, waardoor ze de chef wordt in de zaak van de leverworstenkoning; Greet krijgt een vinger in haar kont van muzikant Freddy, die haar vervolgens ten huwelijk vraagt en meesteres maakt over zijn heerenboerderij.

Met moeite komt Marietje aan bod. Ze droomt over een reeks verstopte plees waar de pastoor achtereenvolgens goulash, bier en parfum in heeft gedaan. Als ze alles, inclusief het parfum heeft genuttigd, ontpopt ze zich als een engel der wrake die te lang de mond is gesnoerd. Ze stelt zich in het midden van het podium op. Gevangen door een lichtbundel veinst ze een visioen waarin de dromen die haar vriendinnen met moeite hebben opgebouwd, met een harde knal uiteenspatten. In de regie van Martine van As is ook de heilige vrouw niet zo vroom. Steeds checkt Marietje of haar woorden de gewenste uitwerking hebben op de wegkwijnende vrouwen.

Een andere opvallende ingreep van de regie is de opkomst van een blonde vrouw in een lange rode jurk. Zij steekt het podium van links naar rechts over en markeert de overgang van het eerste naar het tweede deel. Dit eindigt ermee dat de getergde vrouwen Marietje met een slagersmes de keel doorsnijden. Dan komt de vrouw in rode jurk opnieuw op en zingt een Duitstalig, klassiek lied. Is dit een knipoog van de regisseur naar het gelijktijdig georganiseerde Holland Festival dat zich er zo op voorstaat interdisciplinair te zijn?

Tot slot nemen de personages zoals de regie voorschrijft, plaats op de eerste rij tussen het publiek om te kijken hoe de voorstelling opnieuw begint. Hiervandaan zien de vrouwen een video, geprojecteerd op de achterwand van het decor, met fragmenten uit de zojuist gespeelde voorstelling. Ze slaken bewonderende of verraste kreten, en lopen vervolgens een voor een de zaal uit. Intussen loopt de video door, ook als de actrices alweer terugkomen om het applaus in ontvangst te nemen. Deze voorstelling gaat over theatraliteit en de theatrale mens, en biedt ondertussen een zeer vermakelijk, onderhoudend avondje uit.

Gezien: 14 juni 2003

zie ook: Minirecensies: ‘De Presidentes’
en ook: Interview Martine van As

Regiedagen geopend

Moose — Sun, 15 Jun 2003 16:38:07 +0000

De Regiedagen werden feestelijk geopend met een act, een toespraak, bloemen, champagne en een fotografie…